نحوه مطالعه زیست برای مدرسه کنکور و دانشگاه

مطالعه زیست‌ با مطالعه تاریخ یا زبان انگلیسی بسیار متفاوت است. استفاده از روش‌های مطالعه صحیح که در سایر ‌دروس به خوبی کار می‌کند، ممکن است برای این درس جواب ندهد. پس بهتر است برای انتخاب نحوه مطالعه زیست ابتدا یاد بگیریم که چگونه مفهومی درس بخوانیم. در این مقاله نحوه مطالعه زیست ارائه شده است. مسلما شما برای بکارگیری تمام این استراتژی‌ها وقت نخواهید داشت؛ اما چند مورد که فکر می‌کنید ممکن است به شما کمک کند ‌را حتما امتحان کنید. حال بیایید با هم ببینیم که برای مطالعه و یادگیری زیست بهتر است از چه راهکارهایی استفاده کنیم. 

نحوه مطالعه زیست قبل از کلاس

مرور کتاب قبل از کلاس بسیار مهم است؛ اما نحوه مرور کتاب مهم‌تر است. اگر وقت ندارید کل فصل را بخوانید، حداقل به تصاویر (و زیرنویس‌ها) نگاه کنید. زیست‌شناسی یک مبحث بصری است و بسیاری از مفاهیم به صورت تصویری توضیح داده می‌شود.

از هر فصل، فهرستی از کلماتی که متوجه نمی‌شوید تهیه کنید. به احتمال زیاد این‌ها اصطلاحاتی هستند که معلم در کلاس توضیح خواهد داد. اگر از قبل این کلمات را یادداشت کنید، برای یادداشت‌برداری در کلاس آماده خواهید بود.

حتی اگر معنی این اصطلاحات را ندانید؛ اما به احتمال زیاد بهتر متوجه سخنرانی خواهید شد. اگر یک تصویر چندین بار در یک فصل استفاده شود، احتمالا مهم است. بد نیست تصویر (یا یک عکس مشابه آنلاین) را چاپ کنید و با خود به کلاس بیاورید. 

نحوه مطالعه زیست در طول کلاس

برای بهره بردن از کلاس زیست، آماده سر کلاس بیایید! کتاب زیست، عکس‌ها و یادداشت‌ها را همراه با خود داشته باشید. یکی از رایج‌ترین مشکلات در کلاس‌های زیست این است که به سختی می‌توان صحبت‌های معلم را دنبال کرد. اگر عکس‌های کتاب (یا فتوکپی) را داشته باشید، خیلی سریع‌تر می‌توانید روی آنها یادداشت‌برداری کنید.

اگر در کتاب خود یا جای دیگر یادداشت‌برداری می‌کنید، حتما به این نکته توجه کنید: عبارتی مانند «توضیح تصویر صفحه 19» را در یادداشت‌های خود بنویسید تا بدانید چه زمانی باید به تصاویر کتاب نگاه کنید. سعی نکنید هر چیزی که معلم می‌گوید را یادداشت کنید. این یکی از اشتباه‌ترین کارهایی است که دانش‌آموزان انجام می‌دهند.

چند نکته برای یادداشت‌برداری:

• معلم هر آنچه روی تخته می‌نویسد را یادداشت کنید.
• اگر معلم می‌گوید این نکته مهم است، آن را یادداشت کنید.
• اگر معلم به چیزی در کتاب اشاره می‌کند، صفحه آن را یادداشت کنید تا بتوانید بعدا به آن بازگردید.
• یک روش برای یادداشت‌برداری انتخاب کنید. مثلا اگر کلماتی وجود دارد که در کلاس زیاد استفاده می‌شود، برای آنها رمز بسازید تا به خاطر بسپارید. همچنین می‌توانید یک لیست برای این رمزها تهیه کنید.

اگر در طول درس چیزی را متوجه نشدید:

• از معلم بخواهید که دوباره آن را تکرار کند.
• یک جای خالی بگذارید و ادامه دهید. بعدا برگردید و آنچه از دست دادید را پر کنید.
• حواستان باشد که نکات بعدی را از دست ندهید؛ زیرا بعدا از بغل‌دستی خود درمورد آخرین نکته خواهید پرسید.
• اگر مبحثی در کلاس نامفهوم است، بپرسید! هیچ معلمی بدش نمی‌آید درس را بیشتر توضیح دهد. 

بیشتر افراد خجالت می‌کشند سؤالات خود را از معلم بپرسند. دراینصورت می‌توانید از دوست خود کمک بگیرید. سوال پرسیدن باعث نمی‌شود شما دانش‌آموز حواس‌پرتی به نظر برسید؛ بلکه علاقه‌ شما را به درس نشان می‌دهد.

اگر امکانش هست، می‌توانید صحبت‌های معلم را ضبط کنید. بدین‌ترتیب اگر چیزی را از دست دادید، همیشه می‌توانید به آن بازگردید. همچنین می‌توانید کل سخنرانی را دوباره گوش دهید. برخی از دانش‌آموزان در راه رفتن به خانه آنها را گوش می‌دهند و همین باعث می‌شود از زمان مفیدتر استفاده کنند. کلید این استراتژی «تکرار» است.

 نحوه مطالعه زیست بعد از کلاس

یادداشت‌های خود سر کلاس را دوباره بنویسید. بله، این کار کمی وقت‌گیر است؛ اما دو فایده دارد. یک اینکه به شما فرصت می‌دهد تا آنچه در کلاس یاد گرفته‌اید را مرور کنید و مطمئن شوید چیزی را از دست نداده‌اید. دو اینکه مجموعه‌ای منظم از یادداشت‌ها را برای مطالعه هنگام امتحان خواهید داشت. اگر یادداشت‌ها را بلافاصله بعد از کلاس چرک نویس کنید، بهترین نتیجه را دارد.

همانطور که قبلا گفتیم، از هر تصویر مهم کتاب حدود پنج کپی تهیه کنید. این تصاویر را در کل خانه آویزان کنید (خانواده باید با این روش کنار آید!). هر بار که از کنار تصاویر رد می‌شوید، آنها را مطالعه کنید.

همچنین بخوانید: آشنایی با یادداشت کرنل

نحوه مطالعه زیست برای امتحان

قبل از اینکه معلم شما را امتحان کند، خودتان امتحان کنید تا نقاط ضعف‌تان خود را بیابید و مطمئن شوید که واقعا آماده هستید. برای خودتان آزمون طراحی کنید. اگر به جای معلم بودید، چه سوالاتی را در امتحان زیست مطرح می‌کردید؟ چه موضوعاتی از همه مهم‌ترهستند؟ چگونه درمورد هر یک از این موضوعات سوال می‌پرسید؟ 

یک گروه مطالعه زیست پیدا کنید. این تکنیک برای همه جواب نمی‌دهد؛ اما می‌تواند بسیار موثر باشد. درباره درس جدید صحبت کنید یا از یکدیگر سؤال کنید و مطمئن شوید همگی آن را فهمیده‌اید. این یک روش عالی است تا اطمینان پیدا کنید تمام مفاهیم را درست متوجه شده‌اید.

همچنین می‌توانید از نظر عاطفی از یکدیگر حمایت کنید و حتی شاید مطالعه زیست سرگرم‌کننده‌تر شود. بسیاری از دانش‌آموزان گروه‌های مطالعاتی تشکیل می‌دهند که در طول یک سال تحصیلی و گاهی حتی بیشتر در کنار درس می‌خوانند.

فعالانه مطالعه کنید نه منفعلانه

مطالعه زیست به تنهایی نمی‌تواند باعث شود نمره خوبی کسب کنید. برای ذخیره اطلاعات در حافظه بلندمدت خود، باید از اطلاعات به طور فعالانه استفاده کنید. شما می‌توانید آنچه را که یاد می گیرید به روش‌های مختلفی تمرین کنید.

• برای مثال چند کاغذ خالی بردارید و سعی کنید چیزهایی که دارید یاد می‌گیرید را ترسیم کنید. 
• سعی کنید مفاهیم را از حفظ برای خود توضیح دهید. 
• در صورت لزوم به یادداشت‌هایتان نگاه کنید؛ اما تا زمانی که دیگر مجبور به زیرچشمی نگاه کردن نباشید، این روند را تکرار کنید.
• اگر به تنهایی درس می‌خوانید، می‌توانید مطالب را با صدای بلند برای خود توضیح دهید. 
• به سوالات انتهای فصل پاسخ دهید. این سؤالات تمرین خوبی هستند تا آموخته‌های خود را به کار ببرید.

فلش کارت درست کنید

مطالعات نشان داده است که در کلاس زیست‌شناسی، دانش‌آموزان کلمات جدید بیشتری نسبت به کلاس زبان یاد می‌گیرند. اصطلاحات نه‌ تنها واقعا زیاد هستند؛ بلکه معلمان فقط یک بار آنها را به شما معرفی می‌کنند و از آن پس آنها را از شما می‌پرسند. فلش کارت‌ها کمک بزرگی برای حفظ کردن هستند. آن‌ها حتی هنگام درس خواندن برای امتحان هم به شدت شما را کمک می‌کنند. 

چند نکته برای ساخت و استفاده از فلش کارت:

• حداقل یک ساعت از زمان مطالعه خود را در هفته به ساختن و مطالعه فلش‌کارت اختصاص دهید.
• لغت (عبارت) جدید را یک طرف کارت و تعریف یا شکل آن را طرف دیگر بنویسید.
• همچنین می‌توانید روی کارت یک سوال و پاسخ آن را پشت کارت بنویسید.
• حتما دو طرف فلش کارت‌ را مطالعه کنید. به کلمه نگاه کنید، تعریف را بخوانید، کلمه و تعریف را از حفظ تکرار کنید.
• فلش کارت‌ها را همیشه همراه خود داشته باشید. وقتی در صفایستاده‌اید یا منتظر هستید تا مایکروویو غذایتان را گرم کند، آنها را مطالعه کنید. 
• مطالعه طولانی مدت و مستمر، بهتر از مطالعه زیاد آن در مدت کوتاه است.

تکرار و تمرین را فراموش نکنید

مغز شما دو نوع حافظه دارد: کوتاه‌مدت و بلندمدت. آیا تا به حال برایتان پیش آمده است به توضیحات معلم گوش کنید و فکر کنید «ایول، کاملا متوجه شدم!» اما هفته بعد احساس کنید که هیچی یادتان نمی‌آید؟ این به این خاطر است که شما مباحث را در حافظه کوتاه‌مدت خود نگه داشتید؛ اما آن را در حافظه بلندمدت خود ثبت نکردید.

به همین خاطر باید هر روز کمی از وقت خود را به مطالعه زیست اختصاص دهید. آنچه سر کلاس زیست یاد گرفته‌اید را برای یکی از اعضای خانواده خود توضیح دهید. از آنها بپرسید آیا آنچه توضیح داده‌اید را می‌فهمند یا خیر. خود را جای معلم بگذارید؛ چگونه درس را توضیح می‌دهید؟ همچنین سعی کنید دروس را با صدای بلند برای خود توضیح دهید. شنیدن به شما کمک می‌کند تا مباحث را به یاد آورید.

بیشتر بخوانید: مرور مطالب به کمک منحنی فراموشی ابینگهاوس

کمک بخواهید

برای کمک گرفتن منتظر نباشید و نگذارید دیر شود. با مشاهده اولین مشکل (مانند نمره بد در یک تکلیف یا امتحان) از معلم، معلم خصوصی یا شاگرد ممتاز کلاس کمک بگیرید. شما قرار نیست در زیست فوق‌العاده باشید و به همین خاطر هم هست که در کلاس شرکت می‌کنید. 

گاهی‌اوقات سؤالی که از معلم می‌پرسید، سوال ده نفر دیگر هم هست که جرات پرسیدنش را ندارند. معلم‌ها برای کمک به یادگیری شما دستمزد می‌گیرند و اکثر آنها عاشق کاری هستند که انجام می‌دهند؛ پس از سوال پرسیدن نترسید!

از منابع کمکی استفاده کنید

بیشتر کتاب‌های درسی زیست‌ مملو از اطلاعات هستند و گاهی‌اوقات خواندن آن‌ها کمی سخت است. در این شرایط کتاب‌های کمک درسی کمک بزرگی هستند. گاهی‌اوقات یک منبع خوب، مطالعه زیست را چندین برابر راحت می‌کند. بنابراین از معلم خود بخواهید که بهترین گزینه‌ها را به شما معرفی کند.

مراقب باشید که ناشر و نویسنده معتبر را انتخاب کنید؛ زیرا بسیاری از کتاب‌های کمک درسی دارای خطا هستند. یکی دیگر از روش‌هایی که به شما کمک می‌کند اطلاعات یک کتاب قطور زیست‌ را مرتب و پردازش کنید، این است که مجموعه‌ای از سؤالات را حین خواندن کنار دست خود بگذارید.

برای مثال می‌توانید سؤالات انتهای هر فصل را جلوی خود باز کنید. به جای اینکه پس از مطالعه زیست به این سوالات پاسخ دهید، در حین مطالعه به آنها پاسخ دهید. این باعث می‌شود مطالعه شما متمرکزتر و موثرتر شود.

همچنین بخوانید: نحوه مطالعه شیمی

تا می‌توانید نمره بگیرید

گرفتن نمره خوب از زیست، به معنای عملکرد خوب در کلاس است. در واقع کسب نمره بالا در امتحان، معمولا کار سختی است. به همین خاطر مطمئن شوید که نمرات آسان را حتما کسب می‌کنید. این نمرات معمولا از تکالیف، پروژه‌ها، فعالیت کلاسی و حضور و غیاب بهدست می‌آید. بنابراین تکالیفی که معلم می‌دهد را به خوبی انجام دهید تا نمرات امتحانی جبران شود.

نحوه مطالعه زیست برای کنکور

در کنکور تجربی، از زیست 50 سوال مطرح می‌شود و دانش‌آموزان باید در مدت 36 دقیقه به آنها پاسخ دهند. داوطلبان تنها درصورتیمی‌توانند سوالات را به درستی پاسخ درست دهند که مطالعه زیست را از پایه و اصولی شروع کنند. نحوه مطالعه زیست از پایه به صورت زیر است:

• مطالعه سطحی و ‌سریع کتاب درسی
• مطالعه ریز به ریز و دقیق کتاب درسی

نکته: در دور اول مطالعه کتاب، به هیچ عنوان یادداشت‌برداری نکنید. شما باید این کار را در دور دوم یا انتهای مطالعه انجام دهید.

این دو مرحله ممکن است چند هفته طول بکشد؛ اما باید آن را انجام دهید تا مطالب کتاب درسی را به خوبی یاد بگیرید.

• مطالعه یادداشت‌های کلاسی و منابع معتبر
• مطالعه سوالات کنکور چند سال اخیر یا سوالات تالیفی استاندارد

نکته: با انجام این‌ دو ‌مرحله آمادگی لازم را برای مطالعه پیدا خواهید کرد؛ زیرا هم هدف طراح سوال را متوجه می‌شوید و هم نکات ریزتری یاد می‌گیرید.

• تست‌زنی
• مرور دوباره کتاب درسی

نکته: شما باید تست‌های هر مبحث را به چند مرحله تقسیم کنید. با این کار هنگام مرور مطالب، تعدادی تست برای تمرین هم خواهید داشت و درس به خوبی برایتان جا می‌افتد.

بنابراین سعی کنید تست زنی را ابتدا برای تمرین انجام دهید؛ اما تست‌های مرحله دوم را به صورت زمان‌دار انجام دهید. سپس از سوالاتی که اشتباه پاسخ دادید، نکات را استخراج کنید، مبحث مربوط به آنها را دوباره مطالعه کنید، نکاتی که برای شما تازگی دارد را خوب درک کنید و آنها را یادداشت کنید. این کار باعث افزایش تمرکز هنگام تست زنی می‌شود.

در نهایت باید کتاب درسی را دوباره مرور کنید و نکات مربوط به هر مبحث را در حاشیه‌ کتاب یادداشت‌برداری کنید.

معرفی چند منبع مناسب برای مطالعه زیست

برای داوطلبان رشته تجربی، زیست مهم‌ترین درس محسوب می‌شود؛ زیرا مجموع ضرایب دروس عمومی در کنکور ۱۱ است. درحالیکه ضریب زیست به تنهایی ۱۲ می‌باشد.

سوالات زیست در کنکور تجربی اکثرا از پایه دهم، یازدهم و دوازدهم است. با توجه به اهمیت زیست‌ باید از بهترین منابع آموزشی وتست‌زنی برای این درس استفاده کرد.

• زیست پایه به پایه خیلی سبز / نشر الگو / میکرو گاج / مهر و ماه / IQ گاج / جامع خیلی سبز / میکرو طبقه بندی گاج
• زیست گیاهی خیلی سبز / کتاب متن و مکث / درسنامه های زیست کامل میکروطلایی گاج

نحوه مطالعه زیست ؛ نکته آخر

مطالعه زیست یک قانون کلی دارد: برای هر ساعتی که در کلاس هستید، دو ساعت را به مطالعه خارج از کلاس اختصاص دهید. برای مثال اگر پنج ساعت در هفته کلاس زیست دارید، باید هفته‌ای ده ساعت در خانه مطالعه داشته باشید. سعی کنید با استفاده از نکات گفته شده کیفیت و دقت مطالعه خود را افزایش دهید. به این ترتیب دیگر هنگام مطالعه زیست مشکلی نخواهید داشت.