حافظه چیست و چگونه می توانیم آن را تقویت کنیم؟
یک لحظه به این فکر کنید که چه اتفاقی میافتاد اگر شما قادر نبودید هیچ چیز را به خاطر بسپارید و یا به یاد بیاورید؟ به این فکر کنید که اگر خاطرهای نداشتید زندگی شما چگونه میبود؟ برای اینکه بدانیم در زندگی ما نقش حافظه چیست و بود و نبود آن چه تاثیری در زندگی ما دارد، این مقاله را حتما مطالعه کنید. چرا که قرار است امروز برخی از راه های تقویت حافظه کوتاه مدت و بلند مدت را یاد بگیریم که میتوانند در زندگی ما تغییراتی جدی ایجاد کنند.
آیا تعریف دقیقی از حافظه وجود دارد؟
اگرجه هنوز تعریف دقیقی از حافظه وجود ندارد اما میتوان آن را اینطور تشریح کرد:
“حافظه قسمتی از مغز میباشد که اطلاعات مهم و حیاتی مورد نیاز ما در آن ذخیره می شود. در واقع حافظه، محلی برای ذخیره سازی و نگهداری اطلاعات می باشد که با استفاده از آن، هر زمان که خواستیم می توانیم داده های موردنظرمان را به یاد بیاوریم.”
تعاریف آکادمیک و تخصصی دیگری نیز برای حافظه وجود دارند، اما تعریف ارائه شده، بسیار ساده و جامع تر می باشد و با استفاده از آن می توانید یک شناخت کلی نسبت به حافظه پیدا کنید.
انواع مختلف حافظه چیست ؟
به طور کلی می توان حافظه را به ۳ بخش اصلی تقسیم کرد که در زیر به صورت کامل آنها را شرح می دهیم:
۱- حافظه حسی چیست
اولین سطح از حافظه، حافظه حسی می باشد. در این سطح از حافظه، اطلاعات به صورت لحظه ای ذخیره می شوند و تنها پس از ۳ الی ۵ ثانیه از بین می روند! این دادهها برای ذخیره شدن باید به مرحله بعد، یعنی حافظه کوتاه مدت ارسال شوند!
حافظه حسی خود به چند بخش تقسیم می شود:
الف) حافظه تصویری
احتمالا شما هم تا به حال با تصویری مواجه شدهاید که احساس می کردید قبلا آن را جایی دیده اید. احساس شما درست بوده، زیرا آن تصویر در حافظه تصویری شما ثبت شده است.
درست است که تنها ۳ الی ۵ ثانیه اطلاعات باقی می مانند، اما در صورتی که مجددا آن اطلاعات یادآوری شوند، مغز متوجه این موضوع می شود که قبلا هم این اطلاعات را دریافت کرده است. حافظه تصویری با حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت نیز در ارتباط می باشد.
ب) حافظه شنیداری
این حافظه، همان طور که از نامش هم پیداست، به دادهها و اطلاعات صوتی اختصاص دارد. تنها تفاوتی که با حافظه تصویری دارد این است که نمی تواند به صورت تصویری اسکن را انجام دهد و با استفاده از تکنیکها و روش های صفر و یک دیجیتالی این کار را انجام می دهد.
معمولا هنگام گوش دادن به آهنگ های مورد علاقهمان، ممکن است ناگهان به یاد فرد یا گروهی از افراد بیفتیم. دلیلش این است که قبلا چند بار آن آهنگ را با آن فرد یا آن گروه گوش دادهایم و این موضوع در حافظه حسی و در بخش شنیداری ضبط شده است.
بیشتر بخوانید: تقویت حافظه دیداری شنیداری
ج) حافظه لمسی
یکی دیگر از انواع حافظه حسی، حافظه لمسی می باشد که در واقع شرایط یک جسم از لحاظ سردی و گرمی را بررسی می کند. درد و سوزش نیز توسط این بخش قابل تشخیص است و اگر به عنوان مثال به بخاری که بسیار داغ است دست بزنید، این اتفاق در حافظه لمسی ذخیره می شود.
دفعه بعد که بخواهید این کار را انجام دهید، این حافظه به شما یادآوری می کند که این کار خطرناک است!
۲- حافظه کوتاه مدت
پردازش های بسیار سریع و کوتاه در این نوع حافظه انجام می شوند. بیشتر این اطلاعات تنها ۱۵ الی ۳۰ ثانیه در حافظه کوتاه مدت نگه داشته می شوند و پس از آن، از بین می روند.
اگر واقعا به داده ای نیاز داشته باشیم، باید آن قدر آن را تکرار و یادآوری کنیم تا وارد حافظه بلندمدت ما شود. طبق آخرین تحقیقات، شما در حافظه کوتاه مدت شما به صورت میانگین می توانید تنها ۷ داده را ذخیره کنید. اگر این دادهها مدام تکرار نشوند، خیلی زود از حافظه کوتاه مدت شما پاک میشوند.
اطلاعات برای اینکه به صورت دایمی و بلندمدت ذخیره شوند، باید به حافظه بلندمدت ارسال شوند.
۳- حافظه بلند مدت چیست ؟
در این بخش، اطلاعات برای مدتی طولانی ذخیره می شوند تا در زمان مورد نیاز، از آنها استفاده کنیم. مثلا هنگامی که سر جلسه کنکور هستیم، پاسخ سوالات را با کمک حافظه بلند مدتمان می دهیم.
به عنوان مثال، مبحثی از ریاضی که ۶ ماه قبل خواندهایم، پس از تکرار فراوان وارد حافظه بلند مدتمان شده است و ما می توانیم سر جلسه کنکور، با مراجعه به آن دادهها و اطلاعات، پاسخ سوالات را بدهیم.
هر چه مباحث بیشتر تکرار می شوند، شانس بیشتری برای ذخیره شدن در حافظه بلندمدت پیدا می کنند!
به همین دلیل است که بسیاری از مشاوران تحصیلی، به خصوص در دوران جمع بندی کنکور بر تمرین و تکرار به صورت پیوسته تاکید دارند. زیرا تکرار یک مطلب به صورت پیوسته، باعث می شود آن مطلب در حافظه بلندمدت شما ذخیره شود.
حافظه بلندمدت نیز به دو بخش زیر تقسیم می شود:
- حافظه آشکار
- حافظه مجازی
۱- حافظه آشکار
حافظه آشکار نیز به دو بخش معنایی و رویدادی تقسیم می شود:
- حافظه معنایی
در این حافظه، رویدادها و ارتباط میان آنها ذخیره می شود و مقدار زیادی اطلاعات درون آن قرار دارد. این دادهها می توانند به مدت زیادی در ذهن باقی بمانند.
- حافظه رویدادی
این حافظه نیز همان طور که از نامش پیداست، رویدادهای زندگی شما به همراه تمامی جزئیات اعم از زمان و مکان آن رویداد را ذخیره می کند! در واقع در این بخش تمامی اتفاقات و رویدادهای تجربه شده قرار می گیرند.
۲- حافظه مجازی
حافظه مجازی نیز به دو بخش عملکردی و عاطفی تقسیم می شود:
- حافظه عملکردی
اگر یک تکنیک فوتبال را یاد می گیرید و می توانید برای دفعات متعدد آن را در روزها، ماهها و سال های بعد انجام دهید، حافظه عملکردی شما به درستی کار می کند. در واقع این حافظه، اطلاعات مربوط به یک مهارت جدید را در خودش ذخیره می کند تا بتوانید برای دفعات زیاد از آن استفاده کنید.
- حافظه عاطفی
حافظه عاطفی نیز همانند نامش، مربوط به خاطرات و رویدادهایی می شود که احساسات در آن نقش موثری دارند. این احساسات می توانند خوب یا بد باشند و با یادآوری آنها، ممکن است به اوج شادی یا غم برسیم. اگر یک بار دیگر توضیحات حافظه رویدادی را مطالعه کنید، متوجه ارتباط بسیار نزدیک این دو حافظه می شوید.
نقش تکنیکها بر تقویت حافظه چیست ؟
بسیار خب! حالا که با ساختار کلی حافظه آشنا شدید، خیلی راحت تر می توانید از آنها در مسیر موفقیت خود، به خصوص مسیر تحصیلی، بهره بگیرید. در واقع موفقیت شما در آزمون های مدرسه ای و یا کنکور، بستگی به این دارد که چقدر انواع حافظه را می شناسید.
اگر با ساختار کلی حافظه ها آشنا باشید، می توانید به راحتی هر بخش را به صورت اختصاصی تقویت کنید. همچنین می توانید خیلی راحت تر از گذشته، اطلاعات را از حافظه کوتاه مدت خود به بلندمدت انتقال دهید.
حالا وقتش است با چند تکنیک شگفت انگیز تقویت حافظه آشنا شوید. اگر این تکنیک ها را به درستی انجام دهید، یک معجزه واقعی برایتان رخ خواهد داد.
۱- خواب کافی داشته باشید
هیچ چیز مهمتر از خواب نیست! تا زمانی که تا ساعت ۳ بامداد بیدار هستید و ساعت ۲ ظهر بیدار می شوید، نباید انتظار یک حافظه قدرتمند را داشته باشید.
مغز شما نیاز به استراحت دارد. بخش عمده ای از رشد عقلی و جسمی شما در زمان خواب انجام می شود. بنابراین با داشتن خواب کافی و مناسب ( پیشنهاد می کنیم ۱۱ شب بخوابید و ۷ صبح بیدار شوید ) می توانید علاوه بر شادابی و نشاط، حافظه خود را نیز تقویت کنید.
اگر باورتان نمیشود اینجا کلیک کنید و همین موضوع را در یک مقاله علمی انگلیسی هم بخوانید.
۲- تا جایی که می توانید مصرف قند را کاهش دهید
طبق بررسی های انجام شده در اواخر سال ۲۰۱۷، مصرف بیش از حد غذاهای شیرین می تواند منجر به کندی حافظه شود. درست است که غذاهای شیرین بسیار خوشمزه و پرطرفدار هستند، اما می توانند آسیب های جبران ناپذیری به شما وارد کنند.
مصرف مواد قندی متاسفانه در دانش آموزان بسیار بالاست و همین موضوع باعث شده که بسیاری از آنها دچار افت تحصیلی شوند. زیرا به دلیل مصرف بیش از حد این ماده غذایی، با اختلالات در حافظه رو به رو شده اند و به سختی می توانند مطالب درسی را به خاطر بسپارند. اگر شما نیز این مشکل را دارید، پیشنهاد می کنیم که حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید!
بیشتر بخوانید: برای تقویت حافظه چه بخوریم
۳- شکلات تلخ مصرف کنید
شکلات تلخ را با سایر شکلات های موجود در بازار اشتباه نگیرید. شکلات تلخی را انتخاب کنید که قند مصنوعی در آن به کار نرفته است. هرچه درصد تلخی شکلات بیشتر باشد، خلوص آن هم بیشتر است.
در واقع شکلات تلخ دارای ماده ای به نام فلاونوئید می باشد که برای تقویت حافظه بسیار مناسب است و سبب بهبود جریان خون در مغز می شود. همچنین کندر و تقویت حافظه هم رابطه خوبی با هم دارند و میتوانند به خوبی به هم کمک کنند.
۴- سودوکو حل کنید
یکی از قدرتمندترین تکنیک های تقویت حافظه، حل جدول سودوکو می باشد. زیرا در این حالت بخش عمده ای از مغز درگیر محاسبات و حل جدول می شود. و همین موضوع می تواند باعث تقویت حافظه شما شود.
حل سودوکو و سایر تمرینات مغزی به صورت مستقیم با قشر خاکستری مغز ارتباط دارند و برای آن مفید هستند. به همین دلیل توصیه می شود که روزانه ۱۰ الی ۱۵ دقیقه را به انجام تمرینات مغزی اختصاص دهید. پس اگر دفعه بعد کسی از شما پرسید که راه تقویت حافظه چیست ، میتوانید سودوکو را به او پیشنهاد کنید.
۵- مراقبه ( مدیتیشن ) کنید
برای انجام این کار، در یک مکان آرام بنشینید و از هرگونه سر و صدا دوری کنید. سپس چند باری نفس عمیق بکشید تا سراسر وجودتان را آرامش در بر بگیرد. پس از آن به مدت ۱۰ الی ۲۰ دقیقه ( زمانش دست خودتان است )، تنها بر روی یک موضوع متمرکز شوید. به همین راحتی.
هنگامی که مدیتیشن انجام می دهید، برای لحظاتی از ورود افکار منفی به ذهنتان جلوگیری می کنید. علاوه بر آن، با انجام مدیتیشن، باعث می شوید که افکار اضافه و زائد به صورت کامل از بین بروند و جا برای درک داده ها و اطلاعات مهم تر باز شود. مدیتیشن می تواند تاثیر بسیار زیاد و عجیبی بر روی حافظه شما بگذارد و باعث تقویت آن شود.
۶- دقایقی در روز را به استراحت اختصاص دهید
همه ما انسان ها، نیاز به استراحت داریم. در طول شب هر چقدر هم بخوابیم، باز هم ممکن است در اثر فشار کار روزانه، بعضی اوقات احساس خستگی کنیم.
متاسفانه بسیاری از افراد هنگامی که احساس خستگی می کنند، با خود می گویند که استراحت کردن مختص انسان های ضعیف است و من نمیخواهم مانند آنها رفتار کنم. اما غافل از اینکه با این کار در حال لطمه زدن به مغزشان هستند! هرچقدر هم که قدرتمند و توانا باشید، باز هم مغز شما اوقاتی در روز به استراحت نیاز دارد. حتی اگر ۱۰ دقیقه باشد.
اگر فشار کاری شما زیاد است، یا آن را کم کنید و یا حتما بین کارهای خود، مدت زمان مشخصی برای استراحت دادن به خودتان و مغزتان اختصاص دهید. اگر این کار را انجام ندهید، خیلی زود دچار مشکلات مغزی مانند کندی حافظه می شوید. حتی ممکن است با اختلال جدی در حافظه خود رو به رو شوید. بنابراین توصیه می کنیم که پس از هر ۱ ساعت کار کردن، ۱۰ را به استراحت و نوشیدن قهوه و چای اختصاص دهید!
۷- نگذارید حافظه تان خاک بخورد
تماشای تلویزیون و گوش کردن به رادیو، کمکی به تقویت حافظه شما نمی کند. زیرا در این مواقع ذهن شما زیاد در گیر چیز مهمی نیست و فقط به صفحه تلویزیون خیره شدهاید. اگر بخواهید به همین منوال زندگیتان را ادامه دهید، احتمالا به زودی حافظهتان را از دست خواهید داد! باید از حافظه خود کار بکشید. نگذارید بیش از حد ساکن و بدون کار بماند.
به کار انداختن حافظه، همانند ورزش کردن است. اگر یک روز ورزش نکنید، چه اتفاقی می افتد؟ اعضای بدنتان شادابی و نشاط همیشه را ندارند و احساس سستی و تنبلی می کنید. برای اینکه حافظه شما مثل ساعت کار کند باید حتما آن را به چالش بکشید.
سعی کنید مدام از حافظه خود کار بکشید. تمرینات ذهنی که در تکنیک شماره ۴ گفته شد را حتما به صورت روزانه انجام دهید. کتاب بخوانید (تاثیر مطالعه بر مغز) و مطالعه کنید تا مغز و حافظه شما به چالش کشیده شوند. تحقیقات نشان داده، افرادی که به صورت مستمر از حافظه خود کار می کشند، در سنین بالا دیر تر از بقیه به مشکلات و اختلالات در حافظه مبتلا می شوند.
بیشتر بخوانید: تقویت حافظه با طب سنتی و گیاهان دارویی
۸- موسیقی گوش کنید
شما باید از موسیقی آرام بخش و مخصوصا موسیقی سنتی استفاده کنید. سعی کنید در برخی مواقع، متن موسیقی را همراه با خواننده، همخوانی کنید می توان گفت تقریبا همه ما، این تکنیک را از زمان کودکی انجام میدهیم. زیرا معمولا عادت داریم آهنگ های مورد علاقه خود را به خاطر بسپاریم و همراه با خواننده، ما هم هنر خود را به نمایش بگذاریم! گوش دادن به موسیقی خوب، می تواند علاوه بر تقویت حافظه، حس و حال شما را دگرگون کند برای درک بهتر این موضوع مقاله نقش موسیقی در یادگیری و حافظه را مطالعه کنید.
۹- تغذیه مناسب داشته باشید
لطفا مسئله تغذیه را جدی بگیرید. اگر میگویید اصلا ربط مواد غذایی به حافظه چیست ،بهتر است بدانید که نه تنها قدرت حافظه، بلکه کل زندگی شما به مواد غذایی که مصرف میکنید بستگی دارد.
بهتر است از موارد زیر در تغذیه روزانه خود استفاده کنید:
- آهن: عدس، لوبیا، سیب زمینی، گوشت و …
- کلسیم و فسفر: تخم مرغ، ماهی، گردو، پنیر و …
- قند طبیعی: توت و انجیر خشک، مویز و …
موارد گفته شده، تنها بخش کوچکی از موادی بودند که حتما باید به صورت روزانه آنها را مصرف کنید. به هیچ عنوان به همین چند مورد بسنده نکنید. پیشنهاد ما این است که به جای جستجو و جمع آوری اطلاعات در اینترنت، به یک پزشک و متخصص تغذیه مراجعه نمائید. تغذیه مناسب نقش بسیار مهم و اساسی بر سلامت و تقویت حافظه شما دارد!
تکنیک های تقویت حافظه ویژه دانش آموزان و دانشجویان چیست
۱- به صورت پراکنده مطالعه نکنید
هرگز هنگام درس خواندن، مطالب را به صورت پراکنده مطالعه نکنید. نه تنها باعث خستگی خود می شوید، بلکه چیزی هم یاد نمی گیرید.
اگر می خواهید حافظه شما تقویت شود و بتوانید مطالب را بهتر درک کنید، باید اطلاعات را دسته بندی کنید. اگر قرار است در یک روز، هم ریاضی و هم فیزیک بخوانید، لطفا هر کدام را سر وقت خودش مطالعه کنید.
برنامه ریزی و داشتن برنامه مشخص یکی از اولین اصول تقویت حافظه برای درس خواندن به حساب میآید.
۲- مطالب خوانده شده را تکرار کنید
اگر می خواهید مطالب به راحتی در حافظه تان تثبیت شوند، باید هر چند روز، مطالب خوانده شده را مجددا مرور کنید.
تنها راه حرفه ای برای تثبیت اطلاعات در حافظه بلندمدت، تمرین و تکرار مستمر می باشد. انتظار نداشته باشید که با یک بار مطالعه، بتوانید همه اطلاعات را در حافظه بلندمدت خود ذخیره کنید!
اگر دارید برای کنکور آماده می شوید، پیشنهاد می کنیم در ابتدای هرروز، مطالبی که روز گذشته خواندهاید را به مدت ۳۰ دقیقه مرور کنید. هیچ راه میانبری برای تثبیت اطلاعات وجود ندارد. با انجام این تکنیک، می توانید علاوه بر یادگیری موثر، حافظه خود را نیز تقویت کنید!
۳- ورزش کنید
این تکنیک معجزه گر را در بخش ویژه دانش آموزان ذکر کردیم تا بگوییم که ورزش کردن چقدر می تواند بر حافظه شما در این سن تاثیر بگذارد.
در این سن که سرشار از هیجان، اشتیاق و سرزندگی هستید، سعی کنید روزانه ۳۰ دقیقه را به ورزش های سبک اختصاص دهید. نیازی نیست به باشگاه ورزشی بروید. ( البته اگر خودتان علاقه دارید، رفتن به باشگاه ورزشی و انجام تمرینات با نظارت مربی نیز می تواند بسیار تاثیرگذار باشد! )
ورزش کردن باعث فعالیت همزمان تمامی اعضای بدن تان می شود و همین موضوع می تواند نقش مهمی در رشد و بهبود حافظه شما داشته باشد. البته ورزش کردن تنها برروی حافظه اثر نمی گذارد، بلکه برروی تمامی جنبه های زندگی شما می تواند اثرگذار باشد.
بیشتر بخوانید: تاثیر ورزش بر یادگیری و حافظه
۴- آموزش بدهید
شاید شما نیز تا به حال این موضوع جالب را شنیده باشید. هنگامی که یک مطلب جدید را یاد می گیرید، برای تثبیت و یادگیری بهتر آن، می توانید آن را به دیگران نیز یاد دهید. به عنوان مثال اگر یک نکته مهم در درس ریاضی یاد می گیرید، آن را به یکی از دوستانتان نیز آموزش دهید! حتی اگر توانایی تدریس حرفه ای را دارید، می توانید شاگرد خصوصی بگیرید و با دریافت هزینه ای، به آنها درس دهید. با این کار، هم توانستهاید در همین سن کم، کسب درآمد کنید و هم اطلاعات را به خوبی در ذهن و حافظه بلندمدت خود تثبیت کنید. یادتان باشد که دانش آموزان از هم سن و سالان خود بسیار بیشتر یاد می گیرند.
حافظه چیست ؛ سخن پایانی
تقویت حافظه و هوش زمانی اتفاق میافتد که از این نکتههای گفته شده در زندگی روزمره خود استفاده کنید. ما هم به شما عزیزان توصیه میکنیم که دفعه بعدی که کسی از شما پرسید راه های تقویت حافظه چیست ، این مقاله را به او پیشنهاد کنید.