فواید ورزش برای تقویت حافظه

اگر به ورزش به عنوان فعالیت جسمانی نگاه می‌کنید که صرفاً موجب افزایش ضربان قلب، تولید اندروفین و سلامت جسمانی می‌شود، باید بگوئیم که نسبت به بخش قابل توجهی از تاثیرات ورزش بر ذهن و حافظه دچار کم لطفی شده‌اید! شاید جالب باشد بدانید که انجام ورزش‌های هوازی علاوه بر ایجاد ظاهر فیت، بخش هیپوکامپوس مغز که به بحث یادگیری و حافظه ارتباط دارد را تحت تأثیر قرار داده و موجب تقویت آن می‌شود. 

با وجود چنین تاثیرات مثبتی چقدر از تاثیر ورزش در تقویت حافظه و بهبود عملکرد ذهن اطلاع داشتید؟ آیا به نظر شما ورزش کردن می‌تواند نقشی در مبارزه با زوال عقل داشته باشد؟ با ما در این مقاله از بلاگ هوش برتر ایرانیان همراه باشید تا علاوه بر پاسخ به سوالات یاد شده، به طور تفصیلی‌تر موضوع فواید ورزش برای تقویت حافظه را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.

آیا ورزش برای تقویت حافظه مفید است؟

قبل از بررسی فواید باید خود صورت مسئله را به چالش بکشیم! آیا واقعا ورزش کردن می‌تواند تأثیری در تقویت حافظه فرد داشته باشد؟! مسئله انجام فعالیت‌های بدنی منظم و ورزش کردن به سلامت قلب، ماهیچه و استخوان‌ها کمک می‌کند شکی وجود ندارد؛ اما باید دانست که فواید ورزش کردن صرفاً به موارد یاد شده منحصر نشده و فعالیت بدنی منظم قادر است تهدیدات عملکرد شناختی مثل زوال عقل را به حداقل میزان ممکن کاهش دهد. 

در مطالعه علمی انجام گرفته در سال 2017 که در ژورنال‌های Gerontology Series A منتشر گردید، اثبات گردید که میان فعالیت بدنی کم و خطر زوال عقل ارتباطی مستقیم وجود دارد. در این تحقیق که عملکرد ذهن حدود 2 هزار نفر از افراد 60 ساله مورد بررسی قرار گرفت روشن شد که هرچه فعالیت بدنی افراد مسن بیشتر باشد، این موضوع موجب بزرگتر شدن هیپوکامپ در آن‌ها شده و احتمال زوال عقل در آن‌ها پایین‌تر آمده است.

تأثیر ورزش بر روی حافظه

فعالیت بدنی منظم می‌تواند سطح گردش جریان خون و اکسیژن به مغز را افزایش داده و بدین شکل عملکرد شناختی و حافظه را تا حد زیادی بهبود بخشد. لازم به ذکر است که ورزش کردن تاثیر مستقیمی بر روی کنترل استرس و اضطراب نیز دارد و اگر مطالعاتی در ارتباط با علل تضعیف حافظه داشته باشید، مطمئناً می‌دانید که استرس و اضطراب یکی از مهم‌ترین عوامل در تضعیف حافظه افراد است. 

انجام منظم تمرینات ورزشی با افزایش مولکول‌های مرتبط با حافظه نظیر نوروتروفیک (فاکتورهای نورون‌زایی مشتق شده از مغز) به بهبود وضعیت حافظه کمک می‌کنند. این مولکول، موجب افزایش سیناپتوژنز شده و سیناپس‌های جدید را شکل می‌دهد که نقش واسطه را برای یادگیری ایفا می‌کنند. این سیناپس‌های جدید روند جذب داده‌ها و ثبت خاطرات طولانی مدت را تسهیل می‌کنند. به طور خلاصه، هرچه BDNF و نوروتروفیک بیشتر باشد، به همان میزان عملکرد و ظرفیت حافظه افزایش پیدا می‌کند.

به طور کلی تأثیر ورزش بر عملکرد شیمیایی مغز را می‌توان در جدول زیر خلاصه نمود:

اثرات منفی ترک ورزش بر حافظه

به هنگامی می‌توانید به فواید ورزش برای تقویت حافظه پی ببرید که بر نقطه مقابل آن یعنی اثرات ترک کردن ورزش بر روی حافظه، تسلط کاملی داشته باشید. ترک ورزش موجب کاهش خون رسانی به مغز شده و نتیجتاً مغز به دلیل نرسیدن خون و اکسیژن کافی به مرور زمان عملکرد و قدرت اولیه خود را از دست داده و دچار بیماری‌های اختلال حافظه‌ای می‌گردد. 

در یک مطالعه علمی عملکرد ذهن چند ورزشکار 50 تا 80 ساله که حداقل 15 سال سابقه انجام فعالیت ورزشی داشتند مورد بررسی قرار گرفت. این افراد عموماً در هفته حداقل 4 ساعت تمرین مقاومتی داشتند. محققان در این تحقیق با کمک اسکن‌های مغزی، جریان خون مغز در این افراد را هم در دوره انجام مرتب حرکات ورزشی و هم در بازه 10 روزه خودداری از انجام تمرینات ورزشی را مورد ارزیابی قرار دادند. نتیجه این تحقیق علمی این بود که در بازه زمانی 10 روزه، سطح جریان خون در 8 بخش از مغز به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرد.

حال اگر جریان خون در مغز در سطح مناسبی نباشد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ جواب ساده است، رگ‌های خونی در هیپوکامپ با مشکلاتی مواجه می‌شوند. این رگ‌ها وظیفه خونرسانی به نرون‌های جدید را دارند و در صورتی که این عمل با مشکل مواجه شود، ابتلا به آلزایمر و اختلالات شناختی امری طبیعی خواهد بود!

کدام ورزش ها در تقویت حافظه موثر هستند؟

براساس مطالعات علمی انجام گرفته، دریافت فواید ورزش برای تقویت حافظه صرفاً به ورزش خاصی منحصر نشده است و انجام هر نوع تمرین بدنی از پیاده‌روی و رقص گرفته تا یوگا و تای‌چی می‌تواند موجب تقویت حافظه فرد گردد و عملاً انجام کلیه حرکات ورزشی برای تقویت عملکرد مغز مفید هستند. 

مطالعه بیشتر: نقش ورزش در یادگیری

البته در این بین باید توجه داشت که برخی از ورزش‌ها تاثیرات بیشتر و منحصربه‌فرد تری دارند. در ادامه با تاثیرات انواع ورزش‌ها بر ذهن و حافظه بیشتر آشنا می‌شویم:

تاثیر انجام حرکات هوازی بر مغز و حافظه

تمرینات ورزشی و حرکات بدنی مثل دویدن، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی نیمه‌سرعتی و طولانی مدت، رقص، زومبا، شنا و ایروبیک همگی در دسته حرکات هوازی قرار گرفته‌اند. انجام منظم حرکات هوازی می‌تواند منجر به ترشح هورمون اندورفین در بدن گردد؛ این هورمون که از آن به هورمون شادی نیز یاد می‌شود، با تقویت احساسات مثبت موجب کاهش سطح استرس و اضطراب در فرد می‌شود که نقش مخربی در تضعیف حافظه دارند.

البته کاهش سطح کورتیزول یا همان هورمون مرتبط با استرس در بدن تنها نتیجه انجام حرکات هوازی نبوده و این تمرینات با بهبود جریان گردش خون در مغز، بر اندازه هیپوکامپ نیز تاثیر مثبتی می‌گذارند.

تأثیر انجام حرکات کششی بر مغز و حافظه

اگر به دلیل فرم بدنی یا مشکلات جسمانی از انجام حرکات ورزشی سنگین منع شده‌اید، ورزش‌های کششی ملایم نظیر یوگا یا تای‌چی می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. در یک مطالعه علمی انجام گرفته در سال 2016 روشن شد آن دسته از افرادی که بالای 55 سال سن داشته و در یک برنامه 12 هفته‌ای یوگا شرکت کردند، پیشرفت محسوسی را در عملکرد ذهن خود تجربه نمودند. براساس اعلام متخصصان، این تغییرات و تأثیرات مثبت ناشی از یادگیری حرکات ناآشنا و جدید بوده؛ چراکه وقتی فردی مهارت جدیدی یاد می‌گیرد، در اصل مسیرهای عصبی جدیدی در مغز خود ایجاد می‌کند. 

ورزش کردن؛ راه حلی مطمئن برای تقویت حافظه

همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، ورزش کردن و داشتن یک روتین ورزشی سالم نه تنها می‌تواند زندگی شادتری را به شما هدیه کند، بلکه در تقویت حافظه و جلوگیری از زوال عقل نیز نقش حیاتی را ایفا می‌کند. هرچه فرد فعالیت و تحرک بدنی کمتری داشته باشد، به همان میزان جریان خون در مغز وی کاهش یافته و این مسئله تاثیر منفی بر عملکرد هیپوکامپ از خود برجای می‌گذارد.

کلیه حرکات بدنی از دویدن، دوچرخه‌سواری گرفته تا یوگا و حتی رقص می‌تواند تاثیر خوبی بر حافظه فرد داشته باشد. ناگفته نماند اگر در ارتباط با فواید ورزش کردن برای تقویت حافظه سوالی دارید که در مطالب فوق پاسخ آن را پیدا نکردید، می‌توانید سوال خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا کارشناسان ما در اسرع وقت به سوال شما پاسخ دهند.

سوالات متداول

آیا ارتباطی میان ورزش کردن و تقویت حافظه کودکان وجود دارد؟

انجام تمرینات ورزشی نه تنها موجب کنترل بیش‌فعالی کودکان خواهد شد، بلکه بر روی تقویت حافظه آن‌ها نیز تاثیر بسزایی دارد.

آیا با انجام تمرینات ورزشی می‌توان مانع ابتلا به آلزایمر شد؟

بله، ورزش کردن با افزایش جریان خون رسانی به مغز مانع باریک شدن لوب گیجگاهی می‌شود.

کدام ورزش‌ها برای تقویت حافظه مفید هستند؟

انجام حرکات ورزشی هوازی و کششی بهترین گزینه در تقویت حافظه به شمار می‌روند.