مدیریت توجه چیست و چه تاثیری بر زندگی ما دارد؟

سال‌ها پیش و زمانی که درگیر مطالعه برای کنکور بودم، همیشه به این فکر می‌کردم که چگونه زمانم را مدیریت کنم. در واقع بزرگترین دغدغه من در آن دوران مدیریت زمان بود. چرا که تصور می‌کردم بدون داشتن برنامه ریزی و مشخص کردن زمان مناسب برای مطالعه هر درس، موفقیتی به دست نخواهم آورد. کنکور آمد و رفت و من نتوانستم نتیجه‌ای که دوست داشتم را بگیرم. اما امروز که به تمام تکاپویی که برای مدیریت زمان داشتم نگاه می‌کنم، متوجه می‌شوم تا چه اندازه راه را اشتباه رفته بودم. در واقع من باید مدیریت توجه را هدف اصلی خودم قرار میدادم. چرا که اگر تمرکز و توجه من کنترل شده بود، هیجوقت زمانی را از دست نمیدادم. اگر می‌پرسید چرا؟ بهتر است که این مقاله را تا انتها مطالعه کنید. مطمئن باشید پاسخ سوال خود را خواهید گرفت.

چرا باید توجه را مدیریت کرد؟

ویلیام جیمز، فیلسوف و روانشناس امریکایی، در نقل قولی مشهور می‌گوید: “تجربیات من در زندگی برگرفته از هر چیزی است که من تصمیم گرفتم به آن توجه کنم.” به بیان دیگر، توجه و تمرکز شما بر روی اتفاقات مختلف زندگیتان، تجربیات شما را خواهند ساخت. و تجربیات شما هم تعیین می‌کنند که زندگی شما چگونه خواهد بود.

این موضوع در دنیای امروز که پر است از انواع مختلف تکنولوژی‌ها و وسایل ارتباطی جدید، بیشتر از قبل نمود پیدا می‌کند. ما هر لحظه ممکن است که تمرکز و توجه خود را نسبت به کاری که در حال انجام آن هستیم از دست بدهیم. به همین دلیل هم مدیریت ذهن و توجه بیش از پیش به یک توانایی ضروری تبدیل می‌شود.

در واقع اگر به دنبال آن هستید که بازده بیشتری از کاری که انجام می‌دهید داشته باشید، بهتر است که مدیریت توجه را جدی بگیرید. چرا که این مهارت به شما کمک خواهد کرد تا به بهترین شکل زندگی خود را بهینه سازی کنید. مدیریت نکردن توجه باعث خواهد شد ما به صورت روزانه با تجربیاتی مواجه شویم، که هیچوقت دوست نداشتیم آنها را تجربه کنیم. یادتان که نرفته؟ تجربیات ما زندگی ما را شکل خواهند داد، پس در انتخاب آنها دقت کنید!

تعریف هوش برتر ایرانیان از مدیریت توجه

مدیریت توجه عبارت است از مجموعه اقداماتی که ما انجام می‌دهیم، تا از یک فرد واکنش‌گرا، به یک فرد کنش‌گرا تبدیل شویم. این یعنی به جای آنکه مدام منتظر اتفاقات باشیم تا از خودمان واکنشی مناسب داشته باشیم، خودمان آنها را رقم بزنیم. پس با یادگیری مدیریت توجه و استفاده از تکنیک‌های آن، این ما هستیم که انتخاب می‌کنیم به چه چیزی توجه کنیم و اگر خودمان نخواهیم چیزی توجه ما را به خود جلب نخواهد کرد!

چگونه باید توجه خود را مدیریت کنیم؟

حالا که با مدیریت توجه و نقش تاثیر در زندگی کمابیش آشنا شدیم، نوبت به آن می‌رسد که بفهمیم چگونه باید آنرا عملی کنیم. یکی از سوالات مهمی که ما در مسیر توسعه فردی به آن برمی‌خوریم و به سراغ پاسخ آن می‌رویم، این است که “چگونه بازده خود را افزایش دهیم؟” پاسخ به این سوال تنها محدود به کار کردن نیست، بلکه هر عملی که ما در طول روز انجام می‌دهیم نیازمند این است که بازدهی مناسبی داشته باشد. برای مثال عدم تمرکز هنگام درس خواندن باعث کاهش بازده ما در حین مطالعه خواهد شد. یا مثلا یک کارگر که در خط تولید یک کارخانه کار می‌کند، در صورت بی توجهی می‌تواند برای خود و دیگران ضررهای مالی و حتی جانی زیادی به بار بیاورد.

قبل از اینکه بخواهیم تکنیک‌های مدیریت توجه را به شما معرفی کنیم، بگذارید یک نکته مهم را در خصوص آن به شما بگوییم. بر خلاف مدیریت زمان، تمرکز ما در مدیریت توجه بر این نیست که در چه مدت زمانی باید کاری را به انجام برسانیم. به همین دلیل هم توجه و تمرکز ما بیش از هرچیز دیگری اهمیت دارد. چون اگر خودمان ندانیم که چرا باید کاری را انجام دهیم و انجام دادن آن برای ما چه فایده‌ای دارد، قادر نخواهیم بود که بصورت ارادی مقصد توجه را انتخاب کنیم. پس قبل از اینکه تایمر خود را بردارید، تلنگری به منطق و تفکر نقادانه خودتان بزنید!

بیشتر بخوانید: تفکر نقادانه چیست؟

عوامل بیرونی را حذف کنید!

فرقی ندارد که در محل کارتان هستید و یا در منزل در حال مطالعه. در هر دو صورت حتما عوامل بیرونی وجود دارند که موجب برهم خوردن تمرکز و از دست رفتن توجه شما شوند. استفاده از تکنیک‌های مدیریت توجه در چنین شرایطی، باعث خواهد شد که شما دوباره کنترل اوضاع را در دست بگیرید. پس اگر برای مبارزه با عوامل حواس پرت کن اطرافتان آماده هستید، حتما این دو استراتژی را اجرا کنید:

۱- کنترل تکنولوژی

در واقع تکنولوژی برای این درست شده که در خدمت ما باشد و زندگی ما را ساده‌تر بکند. اما متاسفانه در حال حاضر برعکس چنین چیزی در حال اتفاق افتادن است! برای اینکه بتوانید در هنگام کارهای خود از تکنولوژی به دور باشید، بهتر است که برای مدتی که شده آنها را از خودتان دور کنید. این کار بخشی از مینیمالیسم دیجیتال به جساب می‌آید و ما در دوره ذهن متمرکز به طور مفصل به آن پرداخته‌ایم. برای مثال می‌توانید گوشی خود را درون کشو و خارج از دسترس خودتان بگذارید. یا حداقل آن را روی حالت بی صدا بگذارید. اما اگر احساس می‌کنید ممکن است تماس مهمی دریافت کنید، ما برای شما راهکار دیگری سراغ داریم.

برای اینکه بتوانید به خوبی از پس کارهای خود بر بیایید و به سراغ گوشی خود نروید، پیشنهاد می‌کنیم که اپلیکیشن Forest را بر روی گوشی خود نصب کنید. هر وقت که شما این اپلیکیشن را باز کنید، می‌توانید یک تایمر تنظیم کنید. بعد از تنظیم تایمر تا زمان تمام شدن آن یک درخت در گوشی شما شروع به رشد کردن خواهد شد. تا اینجای کار خیلی جذابیتی نداشت. اما جالب است بدانید که هر وقت که شما در طول زمان تایمر گوشی خود را برداشته و به سراغ برنامه‌های دیگر موجود در آن بروید، درخت شما خواهد مرد! پس اگر علاوه بر مدیریت توجه به دنبال سرسبزی هستید، بهتر است که درختان خود را نکشید.

۲- کنترل کردن فضای اطراف

خب البته که ما نمی‌توانیم کل فضای محل کار خود را کنترل کنیم و تغییر دهیم. اما حداقل می‌توانیم به اندازه میز کار خود برای خودمان حریم خصوصی داشته باشیم. پس به شما پیشنهاد می‌کنیم هر زمان که به تمرکز و توجه بالایی نیاز داشتید:

• هدفون یا هندزفری در گوش بگذارید تا صدای اطراف را نشنوید.
• گوش دادن به موسیقی بدون کلام و کلاسیک تا حد زیادی می‌تواند بازده شما را افزایش دهد.
• حتی می‌توانید یک نوشته لطفا مزاحم نشوید هم روی میز خود قرار دهید. اینگونه دیگران می‌فهمند مشغول کار مهمی هستید و به تمرکز نیاز دارید.

اما اگر هیچ کدام از این سه استراتژی برای ما کارآمد نبود چه؟ بهتر است که در این شرایط با دوستان و همکاران خود قرار بگذارید و با هم توافق کنید که زمان‌هایی در روز را به کار کردن بدون مزاحمت و حواس پرتی اختصاص دهید. می‌بینید؟ مدیریت توجه تنها مربوط به تمرکز ما نیست، بلکه می‌تواند کل سبک زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهد.

 اما آیا داستان مدیریت توجه همین جا تمام خواهد شد؟ آیا تمام مشکلات ما سرچشمه بیرونی دارند؟ جواب این سوالات قطعا خیر هست. در واقع عوامل درونی زیادی هم وجود دارند که ممکن است موجب حواس پرتی ما شوند. اگر دوست دارید با این عوامل آشنا شوید و راه حل مقابله با آنها را پیدا کنید، ادامه مقاله را از دست ندهید!

بیشتر بخوانید: تمرکز بی‌نهایت؛ راهنمای جامع افزایش تمرکز

عوامل درونی را کنترل کنید

خب، بعد از اینکه عوامل بیرونی بر هم زننده تمرکز را بررسی کردیم، نوبت به آن می‌رسد که درون خودمان هم به دنبال این عوامل بگردیم. در واقع در خیلی از موارد، ما حواس پرتی را زمانی تجربه می‌کنیم، که خودمان انتظار آن را داریم. برای مثال، اگر صدای پیامی که در تلگرام برای ما ارسال شده باعث از دست رفتن تمرکزمان می‌شود، بخشی از این حواس پرتی تقصیر خود ماست. چرا که قبل از دریافت کردن آن پیام، ما در ذهن خود مدام منتظر آن بودیم و به محض آنکه صدای پیام را شنیده‌ایم، دچار حواس پرتی شدیم. به بیان دیگر ما نتوانسته بودیم با ذهن آگاهی ذهن خود را بر انجام آن کار متمرکز کنیم.

این موضوع مصداق بارز واکنش‌گرا عمل کردن است. اما برای اینکه فاز خود را از واکنش‌گرایی به کنش‌گرایی تغییر دهیم، دو راهکار مهم را به شما معرفی خواهیم کرد.

۱- کنترل رفتار

رفتار ما تا حد زیادی می‌تواند ذهنیت ما را تغییر دهد، و البته بالعکس. برای همین هم بهتر است در مرحله اول، ابتدا رفتار خود را اصلاح کنیم. این اصلاح رفتار البته کار چندان سخت و دشواری نیست. البته به شرط آنکه به صورت مداوم و با ثبات مراحل تغییر رفتار را انجام دهیم. در ادامه با یک مثال تاثیر کنترل رفتار بر مدیریت توجه را به شما نشان خواهیم داد.

فرض کنید که می‌خواهید در مورد مدیریت توجه مقاله‌ای مطالعه کنید و اطلاعات کسب کنید. برای همین هم در گوگل سرچ کرده و برای مثال مقاله هوش برتر ایرانیان را باز می‌کنید. خب، حالا پروسه مطالعه کردن شروع خواهد شد. اما، در این بین شاید هوس کنید که یک تب جدید باز کرده و در بین مطالعه، سری هم به نتایج فوتبال دیشب بزنید! یا حتی در یک پنجره دیگر، مسابقه فوتبالی که در حال انجام است را مشاهده کنید. در هر دو مورد شما مرتکب گناهی نابخشودنی شده‌اید! بله، درست شنیدید، گناهی نابخشودنی به نام  Multi-Tasking یا انجام چند کار به صورت همزمان!

بد نیست بدانید که با انجام چند کار به صورت همزمان، شما بیشترین صدمه را به تمرکز و توجه خود وارد خواهید کرد. پس اگر به دنبال مدیریت توجه هستید، حتما سعی کنید که فقط و فقط یک کار را انجام دهید و وقتی تمام شد به سراغ دیگری بروید. استراجت کردن بین کارها و همچنین استفاده از تکنیک پومودورو هم به کاهش حواس پرتی در حین انجام کارها کمک خواهد کرد.  

تکنیک پومودورو چیست:

این تکنیک به ما می‌گوید که برای استفاده از حداکثر ظرفیت و پتانسیل خود، بهتر است که در هنگام انجام آنها هر ۲۵ دقیقه یک بار، ۵ دقیقه استراحت کنید. سپس دوباره همین چرخه را ادامه دهید تا بازدهی بیشتری داشته باشیم.

بیشتر بخوانید: فواید مدیتیشن و ذهن آگاهی

۲- کنترل افکار

متاسفانه باید بگوییم که اصولا مغز ما برای بازیگوشی و کنجکاوی ساخته شده است. به همین دلیل هم هیچ فرصتی را برای حواس پرتی از دست نمی‌دهد! در نتیجه کنترل کردن آن کار بسیار دشواری است. اما راهکارهایی وجود دارند که قطعا به ما در افزایش تمرکز و کنترل ذهن کمک خواهند کرد. البته قرار نیست که ما با کمک این راهکارها جلوی بازیگوشی مغز خود را بگیریم، بلکه می‌خواهیم این کنجکاوی را هدایت شده کنیم. اما قبل از آن بهتر است از این دو راهکار هم استفاده کنیم:

• سعی کنید در روز، دقایقی را به بازیگوشی مغزتان اختصاص دهید. این گونه بسیاری از افکار مزاحم که ممکن است در هنگام انجام کارها به سراغتان بیایند از بین خواهند رفت.
• اگر در حین انجام کارها‌ فکری به سرتان خطور کرد، به جای آنکه آنرا دنبال کنید، روی برگه کاغذی بنویسید و بعدا در زمان بازگوشی مغزی خود به آن فکر کنید.

علاوه بر این دو راهکار، یک راهکار فوق العاده دیگر هم می‌تواند به کمک شما بیاید. همه ما در طول زندگی ارزش‌های مختلفی را دنبال می‌کنیم. در واقع اهداف ما نشات گرفته از ارزش‌های اصلی زندگیمان هستند. به همین دلیل هم شناسایی این ارزش‌ها به ما در زودتر رسیدن به اهدافمان کمک خواهد کرد.  با کلیلک بر روی لینک زیر و دریافت راهنمای ارزش‌گذاری هوش برتر ایرانیان، شما قادر خواهید بود تا توجه خود را مدیریت کنید و آن را به سمت ارزش‌های اصلی زندگی خود هدایت کنید.

دریافت آنی چک لیست بدست آوردن ارزش ها

مدیریت توجه ؛ نکات پایانی

فراموش نکنید که مدیریت توجه و تکنیک‌های مربوط به آن قرار نیست عوامل حواس پرت کن اطراف شما را از بین ببرند. بلکه به شما کمک می‌کنند، تا رویکرد متفاوتی در هنگام مواجهه با آنها داشته باشید. این یعنی دیگر قرار نیست به راحتی و با هر صدا و اتفاقی تمرکز خود را از دست بدهید. چرا؟ چون حالا این شما هستید که انتخاب می‌کنید به چه چیزی توجه داشته باشید. درست مانند ناخدایی که در دل دریا قادر نیست سرعت و جهت باد را کنترل کند. اما حالا سکان در دستان شماست، پس ناخدایی خوب برای کشتی زندگی خود باشید.