دوست دارید با حضور ذهن زندگی خود را متحول کنید؟
حضور ذهن پدیدهی جدیدی نیست، اما به تازگی تکنیکهای بسیار مدرنی برای تقویت آن ابداع شده است. از دیرباز انسانها برای داشتن تمرکز کافی روی یک موضوع خاص از تکنیکهای مختلفی استفاده میکردند. از دعا و گوش کردن به آهنگهای ملایم گرفته تا ورزشهای ذهنی مانند یوگا، همگی یک هدف را در وجود انسان دنبال میکنند؛ افزایش تمرکز برای یک موضوع خاص در لحظه. همین الان که شما در حال مطالعهی این متن هستید، هزاران فکر و خیال در سر دارید و به راحتی نمیتوانید روی متن تمرکز کنید. حضور ذهن یک توانایی است که به شما کمک خواهد کرد تا بر روی زمان حالتان تمرکز کنید.
حضور ذهن چیست؟
هر کدام از ما وقتی در حال انجام کاری هستیم، بر حسب قدرت تمرکزی که داریم تمام حضورمان را معطوف به آن کار میکنیم. داشتن تمرکز بالا برای انجام کاری باعث افزایش کیفیت نتیجهی نهایی خواهد شد. اما آیا شما میتوانید به این گونه تمرکز کنید؟ آیا میتوانید در آن واحد تمرکز خود را روی یک موضوع معطوف کرده و جز آن به چیز دیگری فکر نکنید؟ حضور ذهن در واقع «به قدرتی گفته میشود که به واسطه آن شما خواهید توانست هیجانات، افکار، رفتار و همهی وجود خود را با آن معطوف به زمان حال کنید.» در یک کلام ساده، یعنی در زمان حال حضور داشته باشیم. از این طریق شما خواهید توانست هر واقعیتی را همانگونه که هست، بدون هیچ پیش قضاوتی درک کنید. بدین ترتیب شما فنجان ذهن خود را خالی کرده و آن را برای رسیدن به هدف مد نظر برنامهریزی میکنید.
آمارها نشان میدهند کسانی که از پیش نسبت به موضوعی هیچ ذهنیتی نداشته باشند، در کلاسهای آموزشی بهتر و مفیدتر این موضوعات را یاد میگیرند. ذهن سایرین در این مواقع دائماً در حال به چالش کشیدن موضوعات جدید و ارتباط آنها با اطلاعات پیشین خود است و به راحتی موضوعات جدید را نمیپذیرد. چنین افرادی در واقع از قدرت حضور ذهن کافی برخوردار نیستند. اما شما برای اینکه همه فشارهای بیرونی بر ذهن خود را خاموش کرده و آن را معطوف به زمان حال کنید، نیاز به تقویت قدرت حضور ذهن در وجود خود خواهید داشت. حتما گاهی برایتان این موضوع پیش آمده که درحالیکه به حرفهای دیگران گوش میکنید، مشغول به طرحریزی برای یک پروژهی جدید هستید و یا مسائل گذشته را در ذهن خود مرور میکنید. در این شرایط ذهن شما هنوز قدرت تمرکز بالایی نداشته و برای حضور ذهن نیاز به تمرین بیشتری خواهید داشت.
حضور ذهن چگونه در زندگی به کمک ما میآید؟
انسانها برای رسیدن به آرامش ذهنی و دور ماندن از استرسها و اضطرابها باید بتوانند ذهن خود را معطوف به زمان حال بکنند. داشتن یک رابطهی عمیق با زمان حال باعث میشود تا همهی امور را با بالاترین کیفیت انجام دهیم و علاوه بر آن، نگرانیهای گذشته و آینده را در زمان حال دخالت ندهیم. افزایش تمرکز اولین و اصلیترین مزیتی است که حضور ذهن میتواند در زندگی برای بشر به ارمغان بیاورد. داشتن این موهبت همچنین باعث میشود تا ما نسبت به اتفاقات پیرامون خود دقیقتر باشیم. بدیها و ناآرامیهای ذهنی برای همه ما وجود دارد، اما تمرکز کردن روی انرژیهای مثبت در هر لحظه میتواند بهرهوری ما از زمان را چندین برابر کند.
داشتن روحیهی مثبت در کارها و در هر لحظه از زندگی همان قدرتی است که همهی ما به دنبال آن هستیم. این موضوع جز با مدیریت و تنظیم قدرت ذهن به دست نخواهد آمد. برای مدیریت ذهن و کنترل افکار داشتن باید نسبت به مسائل پیرامون جهتگیری خاصی نداشته باشیم. این قدرت ذهنی باعث میشود تا با آرامش پلههای موفقیت را در زندگی یکی پس از دیگری پشت سر بگذاریم. در یک جمعبندی کلی مجموع مزیتهایی که حضور ذهن در زندگی ما به دنبال خواهد داشت را میتوان به موارد زیر نسبت داد:
- داشتن آرامش ذهنی در لحظه
- دخالت ندادن اتفاقات بد گذشته و نگرانیها در حین کار
- بالا رفتن کیفیت کار انسان در لحظه
- افزایش انرژیهای مثبت در زندگی و تمام مزیتهای داشتن این انرژیها
- دقت بالا در انجام امور زندگی
- دور ماندن از استرس و تمام مضرات آن برای سلامتی بدن
- برخورد با مسائل پیرامون بدون هیچ پیش داوری
- افزایش قدرت حافظه
- رساندن قدرت تمرکز به بالاترین میزان ممکن
رابطهی بین تمرکز و حضور ذهن
تمرکز داشتن در زندگی بر روی یک موضوع خاص ناشی از سه پارامتر مهم ذهنی میباشد:
- حضور داشتن در زمان حال و عدم توجه به گذشته و آینده
- هدفمندی افکار ذهنی
- عدم پیش داوری و قضاوت نکردن موضوعات مختلف
وجود این سه عامل ذهنی در زندگی باعث میشود تا نیروی تمرکز را پرورش دهیم. وقتی شما از قبل نسبت به یک موضوعی اطلاعاتی چه غلط یا چه درست در ذهن داشته باشید، بدون حضور ذهن در هنگام کسب اطلاعات جدید، دائماً ذهنتان مشغول پیشداوری و قضاوت بر اساس اطلاعات قبلی خواهد شد . با استفاده از قدرت حضور ذهن، ذهن شما از اطلاعات گذشته خالی و آمادهی پذیرش اطلاعات جدید خواهد شد. هدفمند کردن افکار نیز روی بالا بردن تمرکز اثر مثبتی دارد. اتفاقات گذشته و احتمالات آینده همیشه تمرکز ما را مختل میکنند. حضور داشتن در زمان حال باعث میشود تا قدرت ذهن خود را روی یک کار مشخص متمرکز نماییم. مجموع این موارد جز با استفاده از تقویت حضور ذهن امکانپذیر نخواهد بود.
بیشتر بخوانید: قرص افزایش تمرکز
تمرینهایی برای بهبود حضور ذهن
مانند همه قدرتهای ذهنی و جسمی، داشتن حضور ذهن نیز به کار راحتی نبوده و نیاز به تمرین و ممارست زیادی دارد. تمرینهای زیادی برای بالا بردن قدرت تمرکز ذهنی وجود دارد. استفاده از این تمرینها در دراز مدت میتواند ذهنی آرام و متمرکز را برای شما به ارمغان بیاورد. مهمتر از تمرینهایی که برای بهبود تمرکز و قدرت ذهن وجود دارد، ابتدا شما بایستی سبک زندگی خود را عوض کنید. حضور داشتن در زمان حال نیاز به یک سبک زندگی درست و الهامبخش دارد. رژیم غذایی، ورزش کردن، ساعات خواب و همه مواردی که ما در طول روز با آنها روبرو هستیم، در بالا بردن قدرت تمرکز ذهنی ما تأثیر خواهند داشت. بدون داشتن یک لایف استایل مناسب، تمرینهای تقویت ذهن نیز اثرگذاری کمتری خواهند داشت. از این رو همزمان با این تمرینها بهتر است زندگی جدیدی را نیز آغاز کنید.
تمرین اول: ذهن خود را روزانه ۱۰ دقیقه در آرامش کامل قرار دهید
رسیدن به قدرت تمرکز بالا را باید از تمرینهای روزانه کم اما مداوم و پیوسته آغاز نمایید. تداوم داشتن در این تمرین بسیار مهم است. شما برای تقویت قدرت حضور ذهن تنها کافی است روزانه در یک ساعت مشخصی ۱۰ دقیقه بدون اینکه به موضوعات مختلف فکر کنید، ذهن خود را معطوف یک موضوع خاص نموده و تمام افکار خود را نیز در جهت آن مدیریت نمایید. داشتن آشفتگی ذهنی یکی از معضلات بزرگ در زندگی انسانهای نسل امروز است. این تمرین به مرور شما را از آشفتگیهای ذهنی رها خواهد کرد و حتی میتواند به شما در ذهن آگاهی هم کمک کند.
تمرین دوم: محیط پیرامون خود را مرتب نگه دارید
یکی دیگر از راههای تقویت قدرت حضور ذهن در افراد، مرتب کردن محیط پیرامون است. این کار باعث سازماندهی ذهن شما شده و بدین ترتیب مدیریت افکارتان را در دست میگیرید. در این تمرین شما باید هر روز محیط زندگی خود در منزل یا محل کار را تمیز و مرتب کنید. این مرتب بودن حتی باید در فایلهای کامپیوتری شما نیز رعایت شود.
تمرین سوم: یادآور ذهنی داشته باشید
یادآور ذهنی نیز یکی دیگر از تمرینهای لازم برای افزایش قدرت حضور ذهن است. مسلماً غرق شدن در فعالیتهای روزانه در صورتی که از قبل قدرت تمرکز بالایی نداشته باشید، شما را از اهدافتان دور خواهد کرد. برای این منظور میتوانید از یک یادآور ذهنی کمک بگیرید. این یادآور را بسته به نوع کار خود انتخاب کنید. اگر دائماً در کامپیوتر کار دارید، یک آلارم با عنوان و آهنگی انرژی بخش تنظیم کنید. هر بار که این آلارم را شنیدید برای دقایقی ذهن خود را متمرکز روی یک هدف خاص و انرژیهای مثبت نمایید. اگر در محل کارتان به کامپیوتر به صورت مداوم دسترسی ندارید، میتوانید روی گوشی یا ساعت خود آلارم بگذارید.
تمرین چهارم: از قدرت یادداشت کردن استفاده نمایید
یادداشت برداری از موضوعات مختلف یکی از روشهای مهم در تقویت قدرت حضور ذهن است. شما میتوانید با همراه داشتن یک دفترچه یادداشت در هنگام کار، افکار حاشیهای را روی آن بنویسید تا در زمان مناسب نسبت به آنها اقدام کنید. با این روش شما دیگر نگران فراموش کردن آنها نخواهید بود. از جهت دیگر هم تمرکز اصلی شما روی زمان حال به هم نخواهد خورد. یادداشت کردن، یکی از راههای تقویت ذهن برای حضور در زمان حال است.
بیشتر بخوانید: روش یادداشت برداری کرنل
تمرین پنجم: آهسته و پیوسته حرکت کنید
انسانها عادت دارند در روزهای اولیهی هر تمرینی و هر آموزشی انرژی مضاعفی را به آن اختصاص داده و آن را با قدرت و حتی جلوتر از برنامهی اصلی انجام میدهند. اما معمولا این روند را نمیتوانند در دراز مدت ادامه دهند. در روشها و تمرینهای تقویت قدرت حضور ذهن تأکید میشود که به جای تمرینهای مضاعف و چندین برابری، تمرین خود را به مقدار لازم اما مداوم انجام دهید. برای این کار تنها راه عمل کردن با برنامه ریزی است. داشت یک برنامهی مشخص باعث میشود تا در زمان مشخص و معین شما نسبت به انجام تمرینهای تقویت ذهن خود اقدام کنید. تمرینهایی که به مرور و در طول زمان انجام شوند، حتی اگر کم هم باشند در ذهن فرد نهادینه خواهند شد.
تمرین ششم: نشانهای فیزیکی داشته باشید
یکی دیگر از روشهایی که باعث میشود با استفاده از آن همیشه ذهن خود را در لحظه نگه دارید، داشتن یک نشانه فیزیکی است. داشتن یک نشانه فیزیکی باعث میشود تا هر بار که حواس پرتی به سراغ شما آمد، با دیدن آن دوباره به زمان حال برگردید. این تمرین در دراز مدت باعث میشود تا مشخصهی «در زمان حال بودن» در وجود شما پرقدرتتر و متمرکزتر شود.
نشانههای زیادی را میتوانید برای این منظور در نظر بگیرید. استفاده از یک انگشتر، دستبند و یا یک تابلو میتوانند یکی از این نشانهها باشند. با خود قرار بگذارید که با دیدن این نشانهها قدرت فکر و تمرکز خود را معطوف به زمان حال بکنید. در دراز مدت ذهن شما به خودی خود این نشانهها را بیشتر و بیشتر خواهد کرد. تمرینهای ذهنی به مرور برای ذهن تبدیل به یک عادت خواهند شد.
بیشتر بخوانید: درمان گیاهی حواس پرتی و عدم تمرکز
تمرین هفتم: از ورزشهای ذهنی استفاده کنید
استفاده از ورزشها ذهنی و مراقبههای شرقی نیز یکی دیگر از روشهای تقویت قدرت حضور ذهن در انسان است. تحقیقات بسیار زیادی در این زمینه انجام شده و تأثیر این ورزشهای ذهنی روی تمرکز و حضور ذهن افراد سنجیده شده است. هیچ تضمینی برای اینکه این ورزشهای ذهنی، زندگی شما را از حالتهای کسل کننده قبلی خارج نموده و یک سبک زندگی ایده آل برای شما ایجاد کند نیست، اما تمام این تحقیقات نشان از تأثیر مثبت و فزاینده این ورزشها روی ذهن داشته است.
برای مثال شما میتوانید مدیتیشن به عنوانی یک ورزش ذهنی مناسب استفاده کنید. استفاده از این تمرینهای ذهنی در نهایت به دنبال تغییر دادن سبک زندگی شما میباشند. در واقع تمام این تمرینها به مرور باید تبدیل به عادتهای زندگی شما شوند و زندگی شما با این تمرینات گره بخورد.
تأثیر حضور ذهن بر سلامت بدن انسان
در اینکه داشتن تمرکز بالا در زندگی میتواند تأثیر مستقیمی روی سلامت فیزیکی بدن نیز داشته باشد، هیچ شکی نیست. همانطور که اشاره کردیم، متمرکز بودن و استفاده از تمرینهای تقویت حضور ذهن در نهایت قرار است یک سبک زندگی ایده آل برای شما رقم بزنند. سبک زندگی که قرار است تفریحات، رژیم غذایی، سلامت فیزیکی، ورزش کردن و هر مورد دیگر در زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. در این بخش برخی از مهمترین اتفاقات مثبت فیزیکی که داشتن حضور ذهن میتواند برای شما به ارمغان بیاورد را با هم مرور میکنیم:
-
تناسب اندام و حضور ذهن
اصلیترین و مهمترین مزیتی که از داشتن تمرکز در زندگی به دست خواهیم آورد، تناسب اندام و کم کردن اضافه وزن است. حضور ذهن مستقیماً روی رژیم غذایی افراد تأثیر خواهد داشت و آنها را از پرخوری دور میکند. در هنگام غذا خوردن اگر روی موضوعات مختلف و استرسهای روزانه تمرکز کنید، ممکن است:
- نجویده غذا را قورت دهید.
- سریع غذا بخورید.
- در حجمهای زیاد غذا بخورید.
در صورت حضور در زمان حال و حذف این رفتارهای غذایی شما در کوتاه مدت مشکلاتی مانند اضافه وزن و پرخوری را از زندگی خود حذف خواهید کرد. تناسب اندام میتواند شما را از بیماریهای مختلف جسمی نیز دور سازد.
بیشتر بخوانید: نقش ورزش در یادگیری
-
دوری از فشارهای عصبی و استرس
یکی دیگر از دلایل بیماریها و مشکلات فیزیکی در زندگی استرسهای روزانه است. فشار این استرسها عامل بسیاری از بیماریهای عصبی، روحی و از این قبیل موارد است. البته داشتن حضور ذهن به این معنی نیست که بتوانید مشکلات زندگی را به باد فراموشی بسپارید، اما با این ترفند در زمان مشخص به آنها خواهید پرداخت. با این سبک هم سایهی استرسها را از سایر اوقات زندگی خود دور نگه میدارید و هم در حل آنها بهتر عمل خواهید کرد. در واقع حضور ذهن داشتن یکی از راهکار های غلبه بر استرس میباشد که باعث میشود تا از نظر روانی سلامتی شما تأمین شود.
-
سلامتی مغز
مغز شادابتر و فعالتر باعث میشود تا شما هم از نظر جسمی در شرایط بهتری باشید و هم در زندگی رفتار بهتری از خود نشان دهید. داشتن اضطراب باعث میشود تا ذهن افراد معطوف به موضوعات مختلف باشد. پریشانی و آشفتگی ذهنی باعث میشود تا مغز تمرکز لازم برای داشتن یک بدن سالم را از دست بدهد. روحیات ما تأثیر مستقیمی روی سلامت بدن دارند و این روحیات به صورت مستقیم از مغز ما ناشی میشوند. یک ذهن پریشان رفتارهای پریشانی نیز برای ما به دنبال دارد و نتیجه این رفتارهای پریشان جز آسیبهای مختلف جسمی و روحی چیزی نخواهد بود.
-
سلامتی قلب
افزایش استرس و فشار خون یکی از اصلیترین دلایل بیماریهای قلبی و عروقی است. این بیماریها هستند که در دراز مدت باعث بروز سکتههای قلبی نیز میشوند. در یک تحقیق جامع ثابت شده است ۵ دقیقه انجام تمرینهای ذهنی در روز میتواند تا ۴۸ درصد احتمال ابتلا به این بیماریها و حملههای قلبی را کاهش دهد. استفاده از تکنیکهای مراقبه میتواند این تأثیر را در زندگی شما به دنبال داشته باشد.
محصول مرتبط: مراقبه به سبک بودا
-
خواب راحتتر
افزایش تمرکز و کنترل ذهن باعث میشود تا استرس کمتری در طول روز به بدن خود وارد کنیم. کاهش استرسها به صورت مستقیم روی کاهش میزان هورمون کورتیزول در بدن خواهد داشت. با کمتر شدن میزان ترشح این هورمون، خواب راحتتری برای خود در طول روز رقم خواهیم زد. این نتیجهی عالی را شما در کوتاه مدت بعد از شروع تمرینهای مراقبه و حضور ذهن حتما به دست خواهید آورد.
-
کاهش درد
استفاده از تکنیکهای افزایش آگاهی ذهنی نه فقط باعث کاهش دردهای روحی و ناراحتیهای عصبی میشود بلکه باعث میشود تا دردهای فیزیکی نیز به شدت کاهش یابد. طبق تحقیقات انجام شده بعد از یک هفته تمرین و داشتن تمرکز میتوانید تا ۵۷ درصد این دردها را در بدن خود کاهش دهید.
مثالهای کاربردی از حضور ذهن
در بخش آخر این مقاله قصد داریم مثالهای واقعی و کاربردی از حضور ذهن را که در زندگی دائماً با آنها روبرو هستیم مرور کنیم. دقت کنید که در این مواقع افراد بعضاً به صورت ناخودآگاه تمرکز و حضور ذهن را تمرین میکنند. از راهحلهایی هم که در ادامه مرور میکنیم میتوانید برای تقویت حواس در این مواقع استفاده کنید:
-
رانندگی
در هنگام رانندگی شما همیشه سعی میکنید تا بدون اینکه به مسائل مختلف فکر کنید تمام تمرکز خود را به سمت جلو و مسیر معطوف نمایید. هر گونه بیاحتیاطی و به هم خوردن تمرکز در چنین مواقعی میتواند نتیجههای بسیار وحشتناکی برای شما به دنبال داشته باشد. در صورتی که با مانعی روبرو شدید ذهن خود را از هر گونه اضطراب و استرس دور کنید. سعی کنید تمام تمرکز خود را به جاده و راههای برونرفت از هر اتفاقی متمرکز نمایید.
-
اجرا و سخنرانی در برابر دیگران
کسانی که دائماً مجبور هستند جلوی جمعی سخنرانی کرده و یا روی صحنه به عنوان مجری باشند نیز دائماً در حال تمرین آگاهی ذهنی در زندگی خود هستند. اگر در این مواقع با استرس بالایی روبرو شدید، چند لحظه به ذهن خود استراحت دهید. سپس چند جرعه آب خنک بنوشید. مزیت این تمرین آن است که میتوانید آن را در مقابل جمعیت هم انجام دهید.
-
هنگام بروز بلایای طبیعی
هنگام بروز بلایای طبیعی نیز معمولاً انسانها نمیتوانند روی مسائل مختلف تمرکز داشته باشند و حواس خود را به زمان حال معطوف میکنند. به همین دلیل در برخی از موارد در تصمیم گیری دچار مشکل میشوند. در چنین مواقعی ذهن ناخودآگاه به صورت خودکار به دنبال پیدا کردن راهحلی برای برونرفت از این مواقع است.
-
مصاحبه
یکی دیگر از مواردی که میتواند باعث افزایش آدرنالین خون شده و استرس و دستپاچگی را در وجود ما بالا ببرد، مصاحبهی کاری است. اگر در این مواقع با استرس زیادی روبرو شدید، میتوانید از تکنیک های افزایش تمرکز و بهبود حضور ذهن استفاده نمایید. نوشیدن یک جرعه آب و آرام کردن ذهن میتواند شما را در این راه یاری سازد.
-
زندگی حرفهای
ما در شغلهای حرفهای خود نیز گاها با استرسهای زیادی روبرو هستیم. مسائل مختلفی که در زندگی حرفهای برای ما پیش میآورند، باعث بالا رفتن استرس میشوند. کسانی که تجربهی چنین مواردی را نداشته باشند نمیتوانند حضور ذهن خوبی هم داشته باشند. برای داشتن تمرکز در این مواقع سعی کنید با نادیده گرفتن شرایط و تغییر جهت فکری مغز، آن را به سمت دیگری سوق دهید.
-
ورزش کردن
برخی از ورزشها نیاز به تمرکز بالایی دارد. برای مثال در ورزش بیسبال وقتی دو نفر در مقابل یکدیگر قرار دارند، بایستی با تمرکز بالا نسبت به حرکت حریف در سریعترین زمان بهترین تصمیم را بگیرند. نداشتن آگاهی ذهنی قوی و تمرکز در این مواقع باعث پرت شدن حواس شده و مانع از اتخاذ تصمیمهای درست میشود.
-
حل معما
معماها و بازی های فکری مثل سودوکو به سادگی و با داشتن حضور ذهن قابل حل هستند. اما گاهی اوقات به دلیل نداشتن تمرکز راهحلهای بسیار ساده آنها را از یاد می بریم. در این مواقع سعی کنید به جای هیجان، ذهن خود را آرام نگه دارید.
بیشتر بخوانید: بازی های تمرکزی
-
آشنایی با افراد جدید
برخورد با افراد جدید و شناختن آنها نیز میتواند یکی از مواردی باشد که نیاز به تمرکز دارد. افراد در این مواقع به دلیل هیجان بالا نمیتوانند پاسخ مناسبی در برابر سؤالهای طرف مقابل داشته باشند. سعی کنید در این مواقع با خاموش نگه داشتن احساسات درونی، ذهن خود را آرام و تمرکز خود را حفظ کنید.