همه ما در طول زندگی خود در جایی مشغول به کار شده‌ایم. فارغ از آنکه یک کارفرما هستید یا برای یک کارفرما کار می‌کنید، حتما کار کردن در ابتدا برایتان سخت بوده است. اما هرچه زمان بیشتری گذشته، شما در انجام کاری که به شما محول شده است بهتر شده‌اید. اصلی‌ترین دلیل این اتفاق بالا رفتن تجربه شما در انجام آن کار است. زمانی که چنین اتفاقی برای شما می‌افتد، می‌توانیم بگوییم که شما بر روی منحنی یادگیری قرار گرفته‌اید. البته منحنی یادگیری تنها به یاد گرفتن چیزی محدود نمی‌شود. بلکه روند تغییرات و پیشرفت و پسرفت هرچیزی در طول زمان به وسیله منحنی یادگیری مشخص می‌شود.

حالا که با منحنی فراموشی آشنا شده‌ایم، بگذارید ببینیم این منحنی چیست؟
چه کاربردی دارد و چگونه می‌توان از آن استفاده کرد؟
این منحنی اولین بار توسط تئودور پاول رایت (Theodore Paul Wright) معرفی شد.
در این مقاله شما را با منحنی یادگیری و چالش‌ها و فرصت های آن آشنا خواهیم کرد.
پس تا انتها با ما همراه باشید.

منحنی یادگیری چگونه عمل می‌کند؟

یادگیری همیشه مرحله به مرحله و به مرور زمان اتفاق می‌افتد. بگذارید مثالی برای شما بزنیم.
زبان مهمترین وسیله ارتباطی ما با جهان پیرامون است. اما هر یک از ما صرفنظر از زبانی که داریم، آن را مرحله به مرحله فراگرفته‌ایم. اول با آواها شروع کردیم و به کلمات رسیدیم. سپس با استفاده از کلمات عبارت‌هایی ساختیم و در نهایت به ساخت جمله رسیدیم. همه این مراحل در طول زمان اتفاق افتادند و بین همه ما مشترک هستند. همین اتفاق در مورد یادگیری زبان دوم هم صدق می‌کند و ما زبان های دیگر را هم مرحله به مرحله می‌آموزیم. (قابل توجه معلمانی که پکیج های ۱ هفته‌ای یادگیری زبان می‌فروشند!)

اما این موضوع فقط در مورد یادگیری زبان صدق نمی‌کند. هرگاه که در حال یادگیری چیز جدیدی هستیم، در واقع بر روی منحنی یادگیری آن قرار داریم. اما اگرچه همه ما در این منحنی با هم مشترک هستیم، اما شیب آن برای همه ما یکسان نیست. شاید بپرسید که اصلا شیب این نمودار به چه معناست؟ خب اجازه بدهید با هم این منحنی را تفسیر کنیم.

این منحنی به بیان ساده به شما نشان می‌دهد که عملکرد یک فرد در هنگام انجام دادن یک کار چگونه در طول زمان بهبود پیدا می‌کند. به بیان دیگر میزان پیشرفت شما در یک زمینه و در طول مدت زمان مشخصی به وسیله منحنی یادگیری شخص می‌شود. خط افقی نشان دهنده مدت زمان صرف شده و خط عمودی بیانگر بازده شماست.

کاربردهای منحنی یادگیری

اما علاوه بر تحقیقات علمی، منحنی یادگیری در بسیاری موارد دیگر هم کاربردهای زیادی دارد. از میزان تسلط بر یک مهارت گرفته، تا مدت زمانی که فرد یا افراد برای تولید یک محصول یا آماده سازی یک پروژه نیازمند هستند. همه و همه می‌توانند به کمک منحنی یادگیری ثبت و بررسی شوند. در ادامه برخی از کاربرد های این منحنی را بررسی خواهیم کرد.

۱- استفاده برای کار آفرینان

هر کارخانه دار و کارآفرینی دوست دارد که با هزینه کم محصولی تولید کند که هم برای مشتری مفید باشد و هم هزینه کمی برای تولید آن لازم باشد. برای همین هم تصمیم گرفتیم شما را با کاربرد منحنی یادگیری در تولید آشنا کنیم. برای اینکه بتوانید از این منحنی در کار خود بهترین بهره را ببرید، اول باید متغیرهای آن را تغییر دهید. برای مثال شما اگر یک کارخانه تولیدی دارید، یکی از متغیرها را مدت زمان تولید هر محصول و متغیر دیگر را به دوره های زمانی یک روزه تقسیم بندی کنید. اینگونه شما در پایان روز خواهید توانست بفهمید که در بازه های زمانی متفاوت، چه تعدادی از محصولات شما تولید شده‌اند.
درست مثل شکل زیر:

اما فایده این کار چیست؟

همانطور که می‌بینید شما در پایان روز شاید با چنین تصویری روبرو شوید.
این منحنی یادگیری از جهات مختلفی به شما کمک می‌کند. اول اینکه ساعاتی که افراد از لحاظ کاری عملکرد بهتری دارند را شناسایی می‌کنید. سپس سعی می‌کنید بر روی این ساعات سرمایه گزاری بیشتری بکنید. علاوه بر آن متوجه می‌شوید که در طول زمان سرعت تولید تا چه اندازه کاهش پیدا می‌کند. به این ترتیب شما قیمتی معقولانه برای عرضه محصول خود به بازار انتخاب می‌کنید. این کار برای جلوگیری از ضرر و زیان های احتمالی ضروری است.

۲- استفاده برای تجارت

یکی دیگر از فواید منحنی یادگیری در کسب و کار، استفاده از آن در تجارت است. این روزها که بحث سرمایه گذاری در بورس داغ شده است، خیلی از افراد از این منحنی برای پیدا کردن سهام های پر سود و کم ریسک بازار استفاده می‌کنند. شما هم می‌توانید با استفاده از آمارهای موجود به دست آمده از منحنی یادگیری ریسک سرمایه گذاری های کم سود و کم بازده را از خود دور کنید.

انواع منحنی یادگیری

همانطور که گفتیم شیب منحنی یادگیری برای همه یکسان نیست.
به همین دلیل هم در ادامه ۴ مدل از انواع شایع این منحنی را به شما معرفی خواهیم کرد.

۱- منحنی افزایشی-کاهشی

منحنی یادگیری افزایشی-کاهشی معمولا در مواقعی مشاهده می‌شود که انجام کاری برای ما آسان به نظر می‌رسد. به همین دلیل هم خیلی زود در آن پیشرفت می‌کنیم و نحوه کلی انجام آن را یاد می‌گیریم.

قله یا بالاترین سطح این منحنی جایی است که ما به نقطه اوج رسیده‌ایم.
در این زمان ما معمولا احساس می‌کنیم که همه چیز را بلدیم. به همین دلیل هم یادگیری در ما متوقف می‌شود.
این اتفاق مثلا در زمان تحصیل موجب از درست رفتن انگیزه برای درس خواندن خواهد شد.
همچنین می‌توان از چنین منحنی‌هایی این را دریافت که سقف یادگیری فرد یا افراد در همان حد بوده است.

۲- منحنی افزایشی

این نوع از منحنی را معمولا زمانی می‌بینیم که انجام کاری برای ما سخت و پیچیده است.
به همین دلیل هم در ابتدای مسیر در انجام آن باید با مشکلاتی روبرو شویم.
همین موضوع هم باعث کاهش سرعت یادگیری ما خواهد شد.

اما همانطور که می‌بینید با گذشت زمان یادگیری سریع هم به سراغ ما می‌آید.
این یعنی بعد از گذشت زمان کوتاهی سرعت یادگیری ما افزایش پیدا می‌کند و ما به سمت قله نمودار حرکت می‌کنیم.

۳- منحنی s شکل

سومین نوع منحنی یادگیری همانطور که از شکلش پیداست منحنی S شکل نام دارد.
این منحنی به نوعی تلفیقی از دو منحنی قبلی است.
یعنی در ابتدا یادگیری مطالب سخت بوده، سپس راحتتر شده و در نهایت قسمت کمر S زمانی است که یادگیری به اوج خود رسیده است.

اما بعد از این مرحله همانطور که مشاهده می‌کنید یادگیری متوقف شده یا حتی کاهش یافته است.
این یعنی فرد بعد از مدتی به چالش های جدیدی نیاز دارد تا قوه یادگیری خود را تقویت کند.

۴- منحنی کامل

آخرین نوع از انواع منحنی یادگیری قدری از بقیه آن‌ها کامل تر و پیچیده تر است.
به همین دلیل ما هم این منحنی را به بخش های مختلفی تقسیم بندی کرده‌ایم.
برای تفسیر بهتر آن لازم است که به نکات موجود در زیر نمودار توجه کنید.

1. بخش ابتدایی این منحنی نشان می‌دهد که یادگیری در ابتدا کند اتفاق افتاده است.
2. در بخش دوم می‌بینیم که شیب نمودار بیشتر شده است.
   این یعنی فرد در انجام آن کار مهارت بیشتری کسب کرده است.
3. مرحله سوم بیانگر آن است که فرد فکر می‌کند به قله نزدیک شده و تقریبا به مهارت کافی رسیده است.
4. قدم چهارم جایی است که فرد متوجه می‌شود هنوز چیزهایی برای یادگیری وجود دارد.
5. در مرحله آخر هم تمرین و تکرار باعث شده آن مهارت به صورت ناخودآگاه در وجود فرد نهادینه شود.

اما مانند هر یک از روش های نوین یادگیری، استفاده از این منحنی هم فواید و معایبی خواهد داشت.
در ادامه بخشی از مهمترین آنها را بررسی خواهیم کرد.

فواید و معایب منحنی یادگیری

مهمترین فایده منحنی یادگیری کاهش هزینه در تحصیل و تولید است.
این هزینه‌ها صرفا هزینه های مادی نیستند و گاهی اوقات استفاده از این منحنی به ما کمک می‌کند تا در استفاده از زمان هم اقتصادی عمل کنیم.

1. در محیط کار: منحنی یادگیری به ما ثابت می‌کند که بهبود شرایط و پیشرفت فقط نیازمند کار زیاد نیست. بلکه جا انداختن فرهنگ یادگیری است که می‌تواند به شما کمک کند تا با سرعت و کیفیت بیشتری کار کنید.
2. پیشرفت افراد: استفاده از منحنی یادگیری توسط هر فرد به او نشان می‌دهد که در طول زمان چگونه پیشرفت کرده است. بدین ترتیب میل یادگیری فرد بیشتر شده و او می‌تواند با استفاده از روش های مطالعه و یادگیری موثر تر شیب این نمودار را افزایش دهد.

اما در کنار تمام مزایایی که منحنی یادگیری دارد، یک عیب هم در آن مشاهده می‌شود.
بزرگترین عیب این منحنی قابل تعمیم نبودن آن به بخش‌ها و موارد مختلف است.
برای مثال یادگیری افراد ممکن است تحت تاثیر بسیاری عوامل گوناگون باشد.
به همین دلیل هم نمی‌توان تنها با یک نمودار و منحنی آن را سنجید و نیاز به تحقیق و بررسی بیشتر است.

منحنی یادگیری ؛ سخن پایانی

فرقی ندارد که یک دانشجو هستید یا کارآفرین یا هر مسئولیت دیگری بر عهده دارید.
منحنی های یادگیری در همه حال می‌توانند به شما در پیشبرد اهدافتان کمک کنند.
پس از همین حالا اولین منحنی را برای خود رسم کنید، وقت پیشرفت فرارسیده است!