آشنایی مراحل یادگیری برای پیشرفت سریعتر

کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و در نهایت پیری. زندگی ما انسان‌ها با مراحل مختلفی شناخته می‌شود. پس تعجبی هم ندارد اگر بگوییم برای یادگیری یک مطلب هم باید پله پله به سمت تسلط کامل بر روی مطالب حرکت کنیم. امروز، در این مقاله هوش برتر ایرانیان قصد داریم با مراحل یادگیری آشنا شویم. این کار به ما کمک خواهد کرد که یاد بگیریم چگونه درس بخوانیم که فراموش نکنیم. پس اگر شما هم دوست دارید با ما این مراحل را بیاموزید، این مقاله را از دست ندهید.

مرحله اول: نقص و ناتوانی ناخودآگاه

“آن کس که نداند، و نداند که نداند!”
این دقیقا اولین مرحله از یادگیری است. جایی که ما آگاهی نسبت به کار یا چیزی که انجام آن را بلد نیستیم نداریم. مثلا شاید خیلی از ما در ذهن خود گیتار زدن یا نواختن پیانو را تصور کنیم. اما این تصور تا زمانی در ذهن ما باقی می‌ماند که سعی کنیم قطعه‌ای موسیقی را با این سازها بنوازیم. آنجاست که کاملا متوجه می‌شویم چه چیزی را کم داریم و تا چه حد با آن مهارت نا آشنا هستیم.

اما قبل از اینکه برای یکبار هم شده چنین چیزی را امتحان کنیم، همه ما در مرحله ناتوانی ناخودآگاه به سر می‌بریم. دلیل اصلی اینکه ما به دنبال یادگیری چنین مهارت‌هایی نمی‌رویم این است که از مزایای یادگیری آنها آگاه نیستیم. مثلا شاید خیلی از ما به آموزش تندخوانی علاقه نداشته باشیم چرا که با فواید آن آشنا نیستیم. این عدم آشنایی منجر به آن می‌شود که ما به تندخوانی به چشم یک نیاز نگاه نکنیم. در نتیجه میلی به یادگیری آن پیدا نخواهیم کرد.

پس به طور خلاصه می‌توان گفت در مرحله اول یادگیری ما:

• بیش از دانش و توانایی‌هایی که داریم، به خودمان اعتماد و اعتقاد داریم.
• در حالی که توانایی و دانش اندکی داریم.
• و از میزان کم بودن آن آگاه نیستیم.

بیشتر بخوانید: عوامل موثر در یادگیری

مرحله دوم: نقص و ناتوانی خودآگاه

“آن کس که نداند، و بداند که نداند!”
یا بهتر بگوییم: بداند “چه” نداند. در این مرحله شما کاملا متوجه می‌شوید که تا چه اندازه در کاری که قرار است انجام دهید مبتدی هستید. در واقع مرحله دوم محلی است برای روبرو شدن با حقایق. فرد در همان ابتدای راه و مسیر توسعه فردی خود، متوجه می‌شود چه نقص بزرگی دارد که باید آنرا برطرف کند. مثلا شروع رانندگی را به یاد آورید. یادتان می‌آید چقدر مبتدی بودید و ممکن بود هر لحظه با ماشین یا آدمی تصادف کنید؟ یا اینکه مدام به دلیل رها کردن ناگهانی کلاچ، ماشین را خاموش می‌کردید؟! بله، اینجا دقیقا همان مرحله از یادگیری است که شما متوجه می‌شوید چقدر در انجام کاری ناتوان هستید.

روبرو شدن با نقایص خود همیشه هم به برطرف کردن آنها ختم نخواهد شد. در واقع در بسیاری از موارد ما از روبرو شدن با حقیقت خوشحال نمی‌شویم و برعکس احساس بدی پیدا می‌کنیم. مثلا اینکه نتوانیم برای درس خواندن خود برنامه ریزی کنیم، آن هم در حالی که تمام دوستانمان با برنامه به کارهای خود می‌رسند، می‌تواند انگیزه ما را کاهش دهد. پس بهتر است که از همین حالا این واقعیت را بپذیرید که حتما کسانی هستند که کاری را بهتر از شما انجام می‌دهند، پس بهتر است به جای ناامید شدن، سعی کنید به سطح آنها برسید.

 در این بخش از مراحل یادگیری:

• اعتماد به نفس کاذب ما فرو می‌ریزد
• احساس ضعف و ناتوانی می‌کنیم
• ممکن است دلسرد شویم
• و یا حتی انگیزه بیشتری بگیریم
• تمرین و بهبود شرایط تمام دغدغه ما خواهد شد
• یادگیری آغاز می‌شود

مرحله سوم: توانایی خودآگاه

مرحله سوم زمانی است که شما یادگیری را شروع کرده‌اید. مثلا وقتی شما متوجه می‌شوید که به یادگیری زبان انگلیسی نیاز دارید (مرحله دوم) احتمالا بعد از آن در کلاسی ثبت نام می‌کنید و یادگیری را آغاز می‌کنید. اینجاست که شما مرحله به مرحله هرم یادگیری را می‌پیمایید تا آموزش شما کامل شود. اما نکته‌ای که در این مرحله وجود دارد این است که در مرحله شوم، شما به جای ناراحت شدن و دلسرد شدن، از ضعف‌های خود آگاه شده‌اید . حالا در تلاش برای رفع آنها هستید.

توانایی خودآگاه مرحله‌ای است که در آن اگرچه دانش و اطلاعات ما کافی نیست، اما ما یادگیری را شروع کرده‌ایم و علاوه بر آن در حال تمرین کردن آن مهارت هستیم. به همین علت هم مهمترین نکته در این مرحله این است که ما به کاری که انجام می‌دهیم و مسیر خود ادامه دهیم. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که به دلیل سرعت پایینتر یادگیری نسبت به شروع (مرحله دوم)، ما به انگیزه و تمرکز بیشتری برای رسیدن به اهدافمان نیاز داریم.

در مرحله سوم از مراحل یادگیری :

• اعتماد به نفس از دست رفته ما دوباره باز می‌گردد
• افزایش تمرکز با انجام مداوم تمرینات اتفاق می‌افتد
• یاد می‌گیریم که خودمان بدون کمک کارها را انجام دهیم
• با مقایسه، متوجه می‌شویم که چقدر یاد گرفته‌ایم

مرحله چهارم: توانایی ناخودآگاه

چهارمین مرحله زمانی اتفاق می‌افتد که شما به دلیل تمرین زیاد، مهارت مورد نظر را به ناخودآگاه خود منتقل کرده‌اید. این یعنی به صورت طبیعی و بدون نیاز به فکر کردن و مرور مراحل، شما می‌توانید کاری که از شما خواسته شده است را انجام دهید. برای درک بهتر، به مثال کلاس زبان برمی‌گردیم.

وقتی به تازگی یادگیری یک زبان را شروع می‌کنیم، معمولا در هنگام جمله بندی‌ها برای پیدا کردن کلمات و عبارات مناسب به مشکل می‌خوریم یا زمان زیادی را صرف این کار خواهیم کرد. اما پس از مدتی تمرین، این کار به صورت خودکار و بدون نیاز به هرگونه فکر کردنی در ذهن ما اتفاق می‌افتد. این یعنی ما توانسته‌ایم مطالبی را که آموخته‌ایم از حافظه کوتاه مدت خود به حافظه بلند مدت انتقال دهیم. به همین دلیل هم این مهارت به بخشی از توانایی‌ها کلی ما تبدیل شده است.

یک مثال دیگر در این باب رانندگی کردن است. زمانی که ما رانندگی کردن را شروع می‌کنیم، ممکن است حتی در پیدا کردن جای پدال و دنده‌ها هم به مشکل بر بخوریم. در حالی که بعد از مدتی تمرین تمامی کارهای مربوط به رانندگی و تصمیم‌گیری ها به صورت ناخودآگاه و در لحظه درون مغز ما اتفاق خواهد افتاد.

نکات مهم در مورد مراحل یادگیری

علاوه بر تمام چیزهایی که تا الان گفته شده، توجه به برخی نکات هم می‌تواند به شما در درست پیمودن این مسیر کمک کند. پیش تر گفتیم که ثبات و تداوم تا چه اندازه برای رسیدن به مرحله آخر یادگیری اهمیت دارد. اما یک نکته بسیار مهم که شاید اهمیت آن از داشتن ثبات هم مهمتر است، پرهیز از کمال‌گرایی است. کمال‌گرایی بیش از حد می‌تواند شما را از ادامه دادن به مسیر خود منصرف و یا در مورد آن دلسرد کند. اما چرا؟

فرض کنید که مدتی است زبان انگلیسی را یاد گرفته‌اید، اما علیرغم تسلط خوبی که روی صحبت کردن خود و انتقال پیام دارید، در تلفظ دقیق بعضی کلمات مشکل دارید. در واقع لهجه شما مثل انگلیسی زبانان نیست و این موضوع به شدت شما را آزار می‌دهد. هر چه بیشتر به چنین چیزهایی فکر کنید، بیشتر از مسیر اصلی خود که یادگیری زبان انگلیسی است دور خواهید. در واقع مواردی مثل این علاوه بر کاهش انگیزه و اعتماد به نفس شما، بخش مهمی از ذهن و تمرکز شما را درگیری خودشان خواهند کرد.

برای افزایش انگیزه و تقویت اراده خود در درس خواندن و یا هر کار دیگری، بهتر است که بیش از حد کمال‌گرا نباشید. اجازه بدهید دانش و مطالب جدید در ضمیر ناخودآگاهتان قرار بگیرند.

این نکته که بخشی از نظریه خود واقع گرایی آبراهام مزلو هست، به ما آموزش می‌دهد که چگونه کارهای خود را بر اساس اولویتی که هریک دارند دسته بندی کنیم و چیزی را فدای دیگری نکنیم.

مراحل یادگیری ؛ جمع بندی

تک تک این مراحل ممکن است در مورد اتفاقات مختلف زندگی شما اتفاق بیفتند. از درس خواندن و جمع بندی کنکور گرفته، تا یادگیری مهارت‌هایی مثل رانندگی، همگی تقریبا از همین مدل پیروی می‌کنند. پس بهتر است سعی کنید این مراحل را در مورد همه آنها تکرار کنید، تا بتوانید سریعتر بر چیزی که می‌خواهید مسلط شوید.