هوش هیجانی در کودکان و نقش آن در آینده فرزندانمان

ما انسان‌ها موجوداتی ۱۰۰درصد احساساتی هستیم. این یعنی حتی در منطقی‌ترین حالت ممکن هم شاید احساسات بر ما غلبه کنند و بر روی تصمیمات ما تاثیر بگذارند. شاید برای شما هم این اتفاق افتاده باشد که در شرایطی خاص رفتاری به دور از انتظار بروز داده باشید و در آینده از نوع عکس‌العمل خود راضی نباشید. زمانی که احساسات غیرقابل کنترل می‌شوند افراد عموما رفتاری بروز می‌دهند که در شرایط عادی ممکن نیست انجام دهند. حال جالب است بدانید که از دست دادن کنترل احساسات اتفاقی است که دائماً برای کودکان رخ می دهد. برای همین هم توجه به میزان هوش هیجانی در کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد. از شما می‌خواهم که سناریوهای زیر را در نظر بگیرید:

۱. فرزند شما در حال تلاش برای حل کردن مسئله ریاضی است و به جای دست کشیدن از تلاش و غر زدن با شما درباره کلافگی حرف می‌زند و از شما می خواهد که به او کمک کنید.

۲. فرزندتان قرار است با یکی از دوستانش بیرون برود اما در لحظات آخر دوستش از او می خواهد تا قرار ملاقات را کنسل کنند و فرزند شما به راحتی شرایط او را درک می‌کند و برنامه‌اش را تغییر می‌دهد.

این بازخوردها شاید آنچنان هم عجیب به نظر نرسند اما نشان دهنده وجود زنجیره‌ای از توانایی‌های درونی می باشند که می توان با نام هوش هیجانی به آنها پرداخت.
این نوع از هوش به وسیله تست‌هایIQ اندازه گیری و بررسی نمی‌شود. هوش هیجانی می‌تواند برای کودکان به شدت کارآمد باشد چرا که به یادگیری و تفکر بهتر آنها کمک می‌کند.

اهمیت تقویت هوش هیجانی در کودکان

به چالش‌هایی که فرزندتان روزانه با آنها روبرو می شود فکر کنید. ممکن است فعالیت‌هایی که برای دوستانش راحت به نظر می رسند برای او به شدت سخت باشند. در برخی موارد فرزند شما به شدت تلاش می‌کند اما همچنان نتایج خوبی نمی‌گیرد. بعید نیست که این تفاوت‌ها فرزندتان را خجالت زده کند و از درخواست کمک هم بترسد. یکی از اصلی‌ترین نقش‌های هوش هیجانی، تاثیر بر نحوه مواجهه ما با چالش‌ها است. هوش هیجانی برای کودکانی که یادگیری و طرز تفکر متفاوتی دارند معمولاً همچون GPS عمل می‌کند و مسیر موفقیت را از میان پستی‌ها و بلندی‌های زندگی به او نشان می‌دهد.

هوش هیجانی به کودکان کمک می‌کند تا شدت یک مشکل را درک کنند، از دید درست به آن نگاه کنند و در نهایت راهی برای رهایی از آن بیابند. حال سوال پیش می آید که چگونه می توانیم به کودک خود کمک کنیم تا هوش هیجانی خود را تقویت کنند. یکی از اصلی‌ترین موضوعات درباره هوش هیجانی این است که این هوش نیاز به تکرار و تمرین دارد و در اثر گذر زمان به راحتی می توان آن را آموخت. همه ما به عنوان والدین وظیفه داریم تا فرزندمان را در راه تقویت هوش خود تشویق کنیم.

همچنین بخوانید: هوش مالی در کودکان

داستان آیدین و امید

آیدین پسری ۸ ساله است که بیشتر زمان خود را در خانه و درون اتاق خود می‌گذارند. او خیلی دوست ندارد که با دوستان خود بازی کند و تقریبا در محیط مدرسه هم اصلا دوستی ندارد. آیدین حتی با وجود اینکه در نقاشی کشیدن بسیار با استعداد است، اما این کار را هم انجام نمی‌دهد. به باور او نقاشی‌هایش همیشه یک چیزی کم دارند و خوب نیستند. در صورتی که در واقعیت اینطور نیست. اگر هم با او سر این موضوع بحث کنید خیلی زود از کوره در می‌رود و عصبانی می‌شود. همچنین آیدین بیش از حد به پدر، مادر یا برادر بزرگتر خود وابسته است.

امید همکلاسی آیدین است و در کلاس هم کنار او روی یک نیمکت می‌نشیند. بر خلاف آیدین، امید پسری شاد و پرانرژی است که دوست دارد با دیگران بازی کند. کمتر پیش می‌آید که عصبانی شود و اگر هم چیزی ناراحتش کند با عصبانیت آن را بروز نخواهد داد. گرچه در فوتبال خیلی استعداد ندارد، اما انگیزه و شوق او به یادگیری باعث شده که دست از تلاش برندارد. امید قدر فرصت‌ها و موقعیت‌های پیش روی خود را می‌داند و از چیزهایی که دارد راضی است.

امید و آیدین هر دو هم سن هستند و از لحاظ رفاهی و اجتماعی در یک سطح هستند. اما همانطور که می‌بینید میزان متفاوت هوش هیجانی در کودکان می‌تواند تا این حد زندگی آن‌ها را متحول کند. البته هوش هیجانی تنها عمل رشد و پیشرفت کودکان نیست و سایر انواع هوش مانند هوش کلامی نیز در موفقیت کودکان موثرند. اما بدون شک می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر روی کیفیت زندگی آنها بگذارد. اگر کودک شما مانند آیدین است لازم نیست نگران باشید، چرا که به کمک راهکارهایی که در ادامه آوردیم می‌توانید هوش هیجانی کودک خود را تقویت کنید.   

روش های تقویت هوش هیجانی در کودکان

خبر خوب راجع به هوش هیجانی این است که تمامی کودکان ظرفیت یادگیری آن را دارند. کودکان نیازمند والدینشان هستند تا به راحتی هوش هیجانی را بیاموزند. در ادامه روش‌های تقویت این هوش را بررسی خواهیم کرد.

۱- احساسات فرزندتان را نامگذاری کنید

کودکان نیاز دارند تا احساس خود را بشناسند. شما با نامگذاری احساسات فرزندتان می‌توانید به او کمک کنید. فرض کنید کودک شما بازی بسیار مهمی را باخته است در این شرایط صددرصد احساس ناراحتی و عصبانیت دارد. با او حرف بزنید و سعی کنید با نام بردن احساسات مختلف او را به شناختن احساس خود تشویق کنید. کلماتی مانند عصبانی، ناراحت، خجالت‌زده و دردناک می‌تواند به او کمک کند تا حسش را بروز دهد. اما فراموش نکنید احساسات مثبت را نیز به او بیاموزید.

۲- با کودکان همدلی کنید

زمانیکه فرزند شما ناراحت است او را دریابید. سعی کنید سر صحبت را باز کنید و احساس همدردی داشته باشید حتی اگر نمی دانید دلیل ناراحتی او چیست. زمانی که فرزندتان در برابر خواسته‌های شما شروع به گریه کردن می‌کند و نشان می‌دهد که راضی نیست که آن کار را انجام دهد به او بگویید شما هم از اینکه آنچه که دوست دارید از سوی او انجام ‌نمی‌شود ناراحت می شوید اما گاهی اوقات شرایط سخت است و نیاز به تلاش بیشتری دارد. زمانی که کودک شما متوجه می شود که احساس درونی‌اش را درک می کنید دیگر نیازی نیست که با روش‌های مختلف سعی کند احساسش را به شما نشان دهد در نتیجه به جای فریاد زدن، گریه کردن و عصبانیت احساس بسیار بهتری خواهد داشت چرا که شما او را به درستی درک می‌کنید.

۳- روش‌های بروز احساسات را به کودک خود نشان دهید

کودکان نیاز دارند بدانند که چگونه باید احساسات خود را به درستی بیان کنند.برای مثال می توانید با کشیدن نقاشی و روش های کودکانه دیگر به او بگویید تا احساسش را بیان کند. کلمات مربوط به احساس را روزانه در مکالمات خود استفاده کنید. تحقیقات نشان می دهند که والدین و دارای هوش هیجانی بالا کودکان با هوش هیجانی بالا خواهند داشت. بنابراین بر روی هوش هیجانی خود نیز تمرکز کنید تا برای فرزندتان الگوی مناسبی باشید.

۴- راه های سالم رویارویی با مشکلات را به کودکان بیاموزید

زمانی که کودک حس خود را درک می کند، نوبت یادگیری راه های رویارویی با احساسش می رسد.دانش روش های آرام کردن خود،شاد کردن و یا رویارویی با مشکلات می تواند در سنین پایین بسیار سخت باشد. توانایی های خاصی را به آموزش دهید برای مثال به او بیاموزید تا در شرایط سخت چند نفس عمیق بکشد. چنین کاری می‌‌تواند موجب افزایش تمرکز در کودکان شود و به آن‌ها کمک می‌کند تا با مشکلات بهتر روبرو شوند.

۵- راهکارهای حل مسئله را به کودکان بیاموزید

قسمتی از تقویت هوش هیجانی یادگیری حل مشکلات است. بعد از نامگذاری احساسات نوبت به حل کردن مشکلات مرتبط با آن‌ها می‌رسد. برای مثال فرزندتان از خواهرش که مدام مزاحم بازی او می شود عصبانی است، از او بخواهید چند راه برای حل کردن این موضوع ارائه دهد. در قدم اول این راهکارها می توانند ایده های مناسبی نباشند، اما باعث ایجاد پیش زمینه فکری در فرزندان خواهند شد. آموزش توانایی حل مسئله یکی از اصولی است که به رشد و توسعه فردی کودک در آینده کمک خواهد کرد.

۶- هوش هیجانی را تبدیل به یک هدف همیشگی کنید

مهم نیست که فرزندتان چقدر هوش هیجانی بالایی دارد. همیشه می‌توان جای پیشرفت داشت هر چه کودک شما بزرگتر می شود احتمال رویارویی او با مشکلات بالاتر می‌رود این چالش‌ها می‌توانند توانایی‌های او را تحت تاثیر بگذارند. تقویت هوش هیجانی را هدفی بدانید که باید روزانه به آن بپردازید. شما می‌توانید از فیلم‌ها و کتاب‌هایی که فرزندتان به آن‌ها علاقه دارد استفاده کنید و درباره تصمیمات شخصیت‌های مختلف نظر بدهید. علاوه بر این فرزند شما می تواند راه کارهای بهتری در هر موقعیت ارائه دهد.

نکات مثبت هوش هیجانی بالا در کودکان

تحقیقات انجام شده در دهه های اخیر نشان دهنده این است که هوش هیجانی تاثیرات بسیار زیادی در زندگی کودکان دارد. هوش هیجانی کودکان را در طول زندگی راهنمایی می‌کند. در ادامه چند مورد از تاثیرات مثبت هوش هیجانی را خواهیم دید.

هوش هیجانی بالا با IQ ارتباط مستقیم دارد

کودکان دارای هوش هیجانی بالا در آزمون‌های استاندارد عملکرد بهتری دارند و در بیشتر مواقع نمرات بالاتری نسبت به افراد دیگر کسب می‌کنند.

هوش هیجانی موجب برقراری روابط بهتر می‌شود

هوش هیجانی به کودکان توانایی کنترل مشکلات سخت را می دهد. کودکان دارای هوش هیجانی بالا روابط عمیق تر و با دوام تری برقرار می‌کنند. همچنین بزرگسالانی که در کودکی هوش هیجانی خود را تقویت کرده‌اند در روابط شخصی و هم در روابط حرفه‌ای خود موفق هستند چرا که مشخصا علاوه بر هوش هیجانی، هوش اجتماعی آن‌ها نیز بهبود یافته است. 

هوش هیجانی در دوران کودکی با موفقیت‌های دوران بزرگسالی مرتبط است

اخیراً یکی از مشهورترین مجلات آمریکایی نتایجی از یک تحقیق ۱۹ ساله منتشر کرده است. این تحقیق نشان می دهد که توانایی های احساسی،هیجانی و اجتماعی کودکان در دوران مهد کودک ممکن است به ایجاد موفقیت های مداوم در زندگی کودکان منتهی شود. در این‌ تحقیق کودکانی که در پنج سالگی توانایی همکاری، اشتراک گذاری و کارهای گروهی را داشتند به راحتی مدارج علمی کسب نمودند و در سن ۲۵ سالگی شغل تمام وقت داشته‌اند.

هوش هیجانی بر سلامت روانی بالا تاثیر گذار است

کودکان دارای هوش هیجانی بالا کمتر از دیگران دچار افسردگی، انزوا و بیماری‌های روانی و ذهنی دیگر می شوند. چرا که با توجه به داشتن هوش هیجانی کنترل احساسات برای این کودکان آسان تر است. این کودکان در شرایط سخت به راحتی می توانند احساسات خود را کنترل کنند و از آسیب احساسات به خود بکاهند.

جمع بندی

هوش هیجانی بالا در زندگی تمام ما تاثیر بسزایی دارد. حال اگر این توانایی در کودکی مورد بررسی و تقویت قرار گیرد نتایج بسیار مثبتی خواهد داشت کودکی که می تواند در شرایط سخت و یا در حالی که احساس عصبانیت دارد خودش را کنترل کند از پس دشواری‌های زندگی برمی‌آید. در نتیجه والدین وظیفه دارند در راه پرورش هوش هیجانی کودک خود تلاش کنند.

منبع:

مقاله Methods of developing children’s emotional intelligence

و سایر مقالات علمی منتشر شده در این زمینه