یادگیری در خواب، سفری از رویا تا واقعیت!

سالهاست که قبل از خواب و هنگامی که به درون رختخواب می‌خزم، تلفن همراهم را برمی‌دارم، هدفون‌هایم را درون گوشم می‌گذارم و به پادکست‌ها یا آهنگ‌هایی که از قبل انتخاب کردم گوش می‌دهم. حتی بعضی وقت‌ها شب خواب همین آهنگ‌ها و پادکست‌ها را می‌بینم. اما شاید هیچوقت به این فکر نکرده بودم که حتی در خواب هم می‌توان چیزهای جدیدی یاد گرفت. یادگیری در خواب خود رویایی است که تعبیر آن در جهان امروز، بهره‌وری ما در زندگی روزمره را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد. حال بیایید با هم ببینیم که این ادعا تا چه اندازه صحت دارد و چگونه می‌توانیم این تکنیک را به عنوان یکی از مراحل یادگیری به زندگی خود اضافه کنیم.

آیا یادگیری در خواب حقیقت دارد؟

سالهاست که محققان و دانشمندان به دنبال آن هستند که بفهمند آیا مغز ما و به خصوص حافظه‌‌مان در هنگام خواب همان عملکرد و فعالیتی را دارد که در زمان بیداری از آن شاهد هستیم؟ چنین چیزی در صورت صحت، می‌تواند زندگی بشر قرن ۲۱ را متحول کند. از آنجایی که مشکلات و کارهای روزمره زندگی تقریبا زمان زیادی را برای یادگیری ما باقی نگذاشته‌اند، اگر این ادعا درست باشد می‌توانیم برای یادگیری روی زمان‌هایی حساب باز کنیم که خواب هستیم.

قبل از مشخص شدن درستی این ادعا، بد نیست بدانید که مغز ما هنگام خواب هم به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در واقع دلیل بسیاری از خواب‌های ما در طول شب، پردازش اطلاعات همان روز به وسیله مغز است. اما سوال اینجاست، چگونه می‌توانیم این چالش را برای خود به یک فرصت طلایی تبدیل کنیم؟

بیشتر بخوانید: توهم یادگیری

رویایی که چندان دور از دسترس نیست

اخیرا تحقیقی انجام شده که نشان می‌دهد یادگیری در خواب خیلی هم دور از ذهن نیست. در واقع در آزمایشی که در آلمان انجام شد، به ۴۱ نفر از شرکت کنندگان یک زبان ساختگی آموزش داده شد. سپس معنای کلمات این زبان را به آلمانی به شرکت کنندگان آموزش دادند. در مرحله بعد این لغات و معنای مربوط به آن‌ها را قبل و در حین چرت زدن آن‌ها درون گوششان قرار دادند. نتیجه اما چیز جالبی بود. بیشتر این شرکت کنندگان قادر بودند معنای این کلمات را به یاد بیاورند. حتی با اینکه یادشان نمی‌آمد قبلا آن‌ها را کجا دیده یا شنیده‌اند. دکتر مارک ذوست که خود از برگزار کنندگان این آزمایش است می‌گوید:

“مغز در حالت خواب قادر است اطلاعات جدید را رمزگشایی کند و به خاطر بسپارد. حتی می‌توان گفت که مغز ما در هنگام خواب می‌تواند مسیرهای ارتباطی جدیدی هم بسازد.”

خواب و حافظه

بر خلاف تصور بیشتر ما، مغز ما هنگام خوابیدن از کار نمی‌افتد و به فعالیت خود ادامه می‌دهد. علاوه بر آن مغز ما در هنگام خواب به نوعی شستشو پیدا کرده و مواد سمی از آن زدوده خواهد شد. به این ترتیب احتمالا ابتلا به اختلالات حافظه مثل آلزایمر نیز به شدت کاهش می‌یابد. اما نکته مهم‌تر این است که در هنگام خواب خاطرات و اتفاقات موجود در مغز ما دوباره تکرار می‌شوند. در واقع نورون‌هایی که وظیفه حفظ و ذخیره این خاطرات را دارند، به مغز دستور می‌دهند که یک بار دیگر و ایندفعه با سرعت بالا، تمام اتفاقات و خاطرات روزمره را برای ما تکرار کند. این تکرار به ما کمک خواهد کرد تا مطالب و اتفاقات مهم‌تر را به حافظه بلند مدت خود بسپاریم. از سوی دیگر اطلاعات و خاطرات نه‌چندان مهم نیز از حافظه ما کنار گذاشته می‌شوند.

تمامی این مطالعات به ما نشان می‌دهند که:

• مغز ما در خواب متوقف نمی‌شود.
• هنگام خواب مغز اطلاعات جدید را بررسی و دسته‌بندی می‌کند.
• تمام اتفاقات و اطلاعات جدیدی که در طول روز یاد گرفتیم، هنگام خواب برای مغز تکرار می‌شود.
• هیپوکامپوس که نقش بسیار مهمی در یادگیری و حافظه ما دارد، فعالیت و ارتباط خود با سایر بخش‌های مغز را قطع نخواهد کرد.

اما حالا به موضوع اصلی خود برمی‌گردیم، یادگیری در خواب!

یادگیری یک زبان جدید در خواب!

بیایید به تحقیق گروه آلمانی برگردیم. در این تحقیق، محققان سعی کردند تا شرکت کنندگان را در یک سطح مشخصی از خواب نگه دارند. این سطح خواب درست مانند چرت زدن بود. سپس کلمات زبان ساختگی را درون ذهن آن‌ها و به کمک یک هدفون پخش کردند و هر کلمه ۴ بار تکرار شد. در تمام طول این مدت هم امواج مغزی افراد به کمک دستگاهی که از قبل روی سر آن‌‎ها وصل شده بود مشاهده می‌شد. به طور کلی ۳۶ کلمه ساختگی مثل “گوگا” به معنای “فیل” درون ذهن آن‌ها تکرار شد.

در نهایت نتایج این تحقیق مهم نشان می‌دهد که هیپوکامپوس و قسمتی از مغز که با یادگیری و آموزش زبان در ارتباط هستند، کاملا در طول خواب فعال بوده‌اند. اما با این حال هنوز این موضوع ثابت نشده است که این نوع از یادگیری در خواب با تکرار و پردازش اطلاعات و خاطرات روزمره تداخل پیدا می‌کند یا خیر. اما چیزی که از آن مطئنیم این است که شما می‌توانید در خواب زبان انگلیسی خود را تقویت کنید. چگونه؟ در ادامه ۳ تکنیک موثر را به شما معرفی خواهیم کرد.

همچنین بخوانید: تقویت یادگیری

۱- مطالعه قبل از خواب

یکی از عادات خوب مطالعه که بسیاری از افراد دارند، کتاب خواندن قبل از خواب است. مطالعه کردن قبل از خواب نه تنها می‌تواند از بی‌خوابی و اختلالات خواب جلوگیری کند، بلکه باعث یادگیری بیشتر شما در طول زمان خواب خواهد شد. همانطور که گفتیم مغز ما در هنگام خواب، اطلاعات جدید را درون خود تجزیه و تحلیل می‌کند. به این ترتیب اگر شما قبل از خواب بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه کتابی را به زبان انگلیسی بخوانید، مطالب آن بهتر درون حافظه شما ضبط خواهد شد.

اما اگر دوست دارید فایده این کار را دوچندان کنید، می‌توانید از کتاب‌های صوتی استفاده کنید. استفاده از کتاب‌های صوتی باعث می‌شود که تلفظ کلمات جدید انگلیسی نیز بهتر در حافظه شنیداری شما ثبت شود. البته فراموش نکنید که مطالعه کتاب بعد از بیدار شدن هم به همین اندازه مفید و موثر است.

۲- مرور قبل از خواب

یکی دیگر از تکنیک‌هایی که بیشتر برای حفظ لغات انگلیسی به کار می‌رود مرور کلمات جدید قبل از خواب است. برای بهره بردن از این ویژگی یادگیری در خواب می‌توانید تمرین زیر را انجام دهید.

• هر روز ۲۰ کلمه جدید را برای یادگیری انتخاب کنید.
• سعی کنید در طول روز با استفاده از تکنیک‌های حافظه این کلمات را به خاطر بسپارید.
• سپس قبل از خواب، یکبار دیگر تمام این ۲۰ کلمه را مرور کنید.
• هر روز صبح که بیدار شدید سعی کنید ۵ کلمه از ۲۰ کلمه را به یاد بیاورید.
• این کار را به قدری انجام دهید تا تمام ۱۵ کلمه باقی‌مانده را نیز به خاطر بیاورید.
• سپس به سراغ ۲۰ کلمه جدید بروید و همین تکنیک را روی آن‌ها پیاده کنید.

۳- قبل از خواب دست به قلم شوید!

نوشتن خاطرات روزانه یکی از لذت بخش‌ترین کارهایی است که یک فرد می‌تواند انجام دهد. اما نکته جالب اینجاست که شما می‌توانید با نوشتن خاطرات خود به زبان انگلیسی، این مهارت را در خود تقویت کنید. کافیست یک دفترچه بردارید و از همین امشب کار را شروع کنید.

• هر شب قبل از اینکه به خواب بروید، اتفاقاتی که در طول روز برای شما افتاده را به صورت داستان و به زبان انگلیسی بنویسید.
• سعی کنید در نوشتار خود از آن کلماتی که قرار بوده در طول روز یاد بگیرید استفاده کنید.
• سپس هر صبح که بیدار شدید بعد از یادآوری کلمات دیشب، سعی کنید خوابی که شب گذشته دیدید را هم به زبان انگلیسی بنویسید.
• هر چند وقت یکبار نوشته‌های خود را با هم مقایسه کنید تا متوجه پیشرفت خود شوید.

نکته جالب در مورد این تکنیک یادگیری در خواب، چند وجهی بودن آن است. در واقع شما با نوشتن خاطره یا داستان روزمره خوب به زبان انگلیسی، نه تنها مهارت نوشتاری خود در این زبان را تقویت می‌کنید، بلکه خلاقیت خود را نیز افزایش خواهید داد.

بیشتر بخوانید: چگونه ذهنی خلاق داشته باشیم

یادگیری در خواب؛ جمع بندی

یادگیری در خواب اگرچه چندان هم دور از دسترس نیست، اما هنوز نمی‌توان آن را در همه موارد استفاده کرد. با توجه به مطالب گفته شده، بهترین کاربرد این روش یادگیری، در بهبود زبان انگلیسی دیده می‌شود. شما هم اگر قصد دارید حتی در خواب هم زبان خود را تقویت کنید، می‌توانید از تکنیک‌های گفته شده استفاده کنید.