در آداب نوشتن نقد نظریات زیادی در طول تاریخ پدید آمدهاند. گاهی نقد به تمایز و برتری برخی از انواع ادبی بر دیگری هم مرتبط میشد. برای مثال، در قرن بیستم منتقدین «نقد نو» معتقد بودند شعر نوع ادبی بهتری است و افرادی مانند باختین رمان را از نظر کیفیت نسبت به انواع دیگر ادبی برتر میدانستند. نظریههای «نقد نو» به خوانش دقیق آثار به خصوص اشعار تاکید میکردند و حتی تی.اس.الیوت معتقد بود یک منتقد خوب باید شعر زیادی بخواند تا بتواند لایههای زیرین معنایی یک اثر را کشف کند. این نظریه پردازان، به بیوگرافی نویسنده و پسزمینه تاریخی یک اثر توجهی نداشتند. اما از طرفی طرفداران «چندزبانی» من جمله باختین نه تنها اثر و شخصیتها را مورد بررسی قرار میدادند بلکه به زندگینامه و تحولات سیاسی اثر دقت ویژهای داشتند.
این مثالها نشان میدهند نقد هم روش خاص خود را دارد و نوشتن نقد یک نهضت ادبی است که ریشه در غرب دارد. اما حالا اگر قصد داشته باشیم دست به قلم شویم، چگونه نقد داستان بنویسیم؟ و آیا چگونه میتوانیم نقد کتاب بنویسیم؟ قبل از اینکه به این سوالات پاسخ بدهیم، مناسب است ابتدا با تاثیرگذاری نقد ادبی بدانیم.
چرا نقد ادبی مینویسیم
از همه شنیدهایم ادبیات نقش موثری در زندگی انسان دارد. اما شاید دلایلی که در این رابطه شنیدهایم محدود باشد. یکی از مهمترین مواردی که مغفول مانده این است که خواندن آثار ادبی مهارت تفکر نقادانه ما را تقویت میکند. همانطور که نوشتن درباره آثار ادبی مهارت نوشتن ما را بهبود میبخشد. نقد ادبی نیز تنها برای بررسی آثار ادبی نیست، بلکه خواندن و نوشتن درباره آثار نویسندگان دیگر به ما این امکان را میدهد تا قوه تخیل خود را تقویت کنیم. همچنین، با دیدن سرگذشت شخصیتها یاد میگیریم با دیگران همدردی کنیم.
نویسندگان متون نقد ادبی نظام مند نیز به خوانندگان این فرصت را خواهند داد تا اثر را دقیقتر و با توجه به ویژگیهای خاصی بخوانند. همانطور که ملاحظه میکنید، ادبیات و نقد ادبی مکمل هم هستند و مثلث نویسنده، منتقد و خواننده را تشکیل میدهد. برای نوشتن نقد ادبی روش خاصی وجود دارد و دانستن آن الزامی است. در ادامه، مرحله به مرحله روند نگارش و نکات مهم را خواهیم گفت.
نقد داستان را با نوشتن یک پاراگراف مروری شروع کنید
پاراگراف مروری یک متن کوتاه درباره اطلاعات تقریبا جامع از اثری است که میخواهیم در ارتباط با آن بنویسیم. برای انجام این تمرین، داستان یا کتابی که اخیرا به طور کامل مطالعه کردهاید یا یکی از بهترین کتاب های تاریخی ایران و جهان را انتخاب کنید. دلیل این است که دسترسی شما به منابع بهتر خواهد بود و میتوانید خارج از گود درباره مسائل بافتی اثر با اشاره به نوشتههای دیگران بنویسید.
پس از انتخاب اثر، اطلاعات مشخصی در مورد آن استخراج کنید. برای مثال به ترتیب با معرفی اثر، سال انتشار و نام نویسنده آن، موضوع اصلی اثر، خلاصهای از آن، انتخاب مهمترین ابعاد نگارشی (پایان بندی، شخصیتها، نحوه ارائه مطالب و فصل بندی)، انتخاب چند جمله کوتاه از اثر و توضیح آن، نظر شخصی شما درباره نقاط قوت و ضعف اثر، دلایل شما برای انتخاب ویژگیهای مثبت و منفی، توصیه مطالعه کتاب به گروه مخاطبین خاص، امتیاز شما از ۵ نوشتن را آغاز کنید. یک پاراگراف مروری به شما این فرصت را میدهد که به اثر، نویسنده، تاریخ نگارش آن اشراف کاملی پیدا کنید و بیاموزید جوانب مختلف را بررسی کنید.
تقریبا برای نوشتن نقد کتاب و داستان آمادهاید
ممکن است بخواهید نقد کتاب یا نقد داستان را برای چاپ یا صفحات وب آماده کنید. یا احتمالا از شما خواسته شده است برای طیف خاصی از مخاطبان آن متن را آماده کنید. شاید در انتخاب اثر محدودیت دارید یا احتمالا فقط از شما خواسته شده است برای اثری که به تازگی منتشر شده است نقد بنویسید. بهتر است اینجا اشاره کنیم که واژه «نقد» به معنی گفتن از نقاط منفی نیست. به عبارتی، شاید وقتی صحبت از نقد و انتقاد میشود فکر میکنیم باید جبهه مخالف بگیریم. این در حالی است که نقد به معنی بررسی جوانب مثبت و منفی یک اثر از دریچه نگاه حرفهای و نو است. پیش از هر چیز، در انتخاب اثر دقت کنید، اثر را چندین بار بخوانید و نکاتی که هر بار به ذهنتان به ذهنتان میرسد یادداشت کنید. به انتخاب کلمات، زاویه دید روایت، شخصیتها، نحوه بیان آنها توجه کنید.
بیشتر بخوانید: بهترین رمان های کلاسیک
دقت داشته باشید که اگر به ترجمه این اثر دسترسی دارید آن را هم بررسی کنید و درباره نقاط تشابه و تمایز ترجمه با اثر اصلی بنویسید. ممکن است متوجه شوید بسیاری از ضرب المثلها به نحو دیگری در زبان مقصد آماده است که در معنا تغییری ایجاد کرده است. یا شاید متوجه شوید طبقه اجتماعی شخصیتها در زبان آنها در پیش بینی وقایع داستان در متن زبان اصلی از ترجمه پررنگتر است. همانطور که ملاحظه کردید، مبنای این قسمت متن است. در مشاهدات و یادداشت برداریهای خود احتمالا برخی نکات برجستهترند و همین امر به شما جهت میدهد که در چه رابطه میتوانید دقیقتر و موشکافانهتر بنویسید.
نقد کتاب یا داستان را بر اساس نظریههای موجود بنویسید
قبل از از اینکه دست به قلم شوید و برای مجله متنی بنویسید، بررسی کنید کدام یک از 5 ویژگی ادبی برای شما اهمیت دارد. به طور کلی، شخصیت، بافت، طرح داستان، کشمکش، پایان بندی یا نتیجه از ویژگیهای اصلی نگارش و تحلیل روایت هستند. پس از انتخاب اثر بررسی کنید کدام ویژگی نام برده و مرتبط به آن برای شما اهمیت دارد و قصد دارید بر کدام وجه داستان تمرکز کنید.
شاید یک مجله دانشجویی از شما خواسته باشد در رابطه با یکی از بهترین رمان های جهان یعنی «ارباب حلقهها» نقد بنویسید. نوشتن نقد این کتاب نباید متاثر از این باشد که این اثر مشهورترین رمان دنیا است و همه آن را تمجید میکنند. بلکه میبایست دلایل تمجید از اثر را بررسی کنید. مثلا اگر زاویه دید سوم شخص است بررسی کنید زاویه دید راوی چه تاثیری در رمان دارد و شما و هر خواننده دیگری چه احساس و برداشتی از این زاویه دید خواهد داشت. یا شاید قصد داشته باشید ویژگیهای نوع ادبی آن را بررسی کنید. برای مثال، شاید بخواهید بنویسید چرا این رمان فانتزی است یا چه چیزی رمان جی. آر. آر. تالکین را به رمانس شوالیهای مانند آنچه در «دن کیشوت» سروانتس میبینید نزدیک یا دور میکند.
میدانستید دن کیشوت یکی از پرفروش ترین کتاب های جهان است؟
نوشتن نقد به هر هدفی که باشد بهتر است در چارچوب نظری مشخصی نوشته شود. برای نوشتن این نوع متون انواع نقد ادبی وجود دارد. یکی از این موارد که به بافت آثار میپردازد نقد تاریخی است. در ادامه خواهیم گفت نقش عواملی چون اقتصادی و سیاسی چقدر در نگارش متون و بررسی آثار تاثیرگذار است.
چگونه نقد کتاب را در پرتو تاریخ بنویسیم
برخی از کتابها از نظر تاریخی برجسته هستند و نویسنده نقش مهمی در پژواک تحولات دوران من جمله وقایع سیاسی ایفا میکند. احتمالا به یاد یکی از آثار آمریکایی یعنی «خوشههای خشم» اشتاین بک افتاده باشید. این اثر به خوبی نمایانگر دوران بحران اقتصادی آمریکا است. برای اینکه یک نقد نظریه محور تاریخی بنویسید، بهتر است با نظریات تاریخی آشنا شوید و از نگاه آن منتقد به تحلیل اثر بپردازید. شاید انتخابتان فوکو باشد.
روش دیگر آن است که در مورد جایگاه حرفهای نویسنده در کشور خود در ابعاد وسیعتر یعنی در جهان بنویسید و این ویژگیها را در شخصیت اصلی رمان جستجو کنید. درست مانند رمان آئورا اثر فوئنتس. فراموش نکنید که در این رابطه باید به خوبی با ادبیات و تاریخ آن نویسنده آشنا باشید و کاملا بیطرفانه و تاریخی اثر را نقد و بررسی کنید. معمولا رمانها و داستانهایی که زمینه سیاسی مشخصی دارند برای نقد تاریخی مناسب هستند. به همین منظور از میان بهترین کتاب های سیاسی میتوانید اثری را برای شروع انتخاب کنید.
نقد کتاب بر اساس ویژگی های درون متنی
آنچه تا کنون گفته شد به نوعی تحلیل بافت تاریخی است. دلیل این است که به طور کلی به آنچه در متن از برون متن هست پرداخته میشود. اما اگر قصد ما نقد ویژگیهای ادبی آثار باشد، میتوانیم در چند چارچوب آن بررسی و تحلیل را انجام دهیم. انتخاب چارچوب مناسب باعث میشود اثر از لنز مشخصی تحلیل شود. به این مثال دقت کنید. وقتی نویسنده اشاره کند که اثر شوهر آهو خانم را با تمرکز بر شخصیتها و در چارچوب نقد روانشناختی و با اتکا بر دیدگاه نوشته است، منظور این است که اثر از لنز مشخصی بررسی میشود. یا هنگامی که رمان ماهی سیاه کوچولو با تمرکز بر دیالوگها و از نقطه نظر نورمن فرکلاف تحلیل میشود، نویسنده به خواننده منتقل میکند که از چه زاویهای و با چه ابزاری اثر را مورد بررسی قرار داده است. در اینجا به تعدادی از نقد ادبی که در تحلیل شخصیت به شما کمک میکند معرفی میکنیم.
نقد کتاب با تمرکز بر شخصیتها
به طور کلی، ما داستان میخوانیم تا از زندگی، جهان پیرامون خود و نحوه واکنش مردم جهان نسبت به شرایط و تجربیات خود بیاموزیم. شخصیتهای داستان به ما کمک میکنند ببینیم واکنش مردم در این شرایط مختلف چگونه است. اگر بتوانیم با شخصیت ارتباط برقرار کنیم، این داستان معنادارتر میشود. در این صورت، ما میتوانیم آنچه شخصیت تجربه میکند، نحوه برخورد آنها با آن و چگونگی مشکلاتشان را درک کنیم. اگر بتوانیم با شخصیتها ارتباط برقرار کنیم، این امر گاهی اوقات نیز میتواند مفید باشد زیرا میدانیم که چگونه بهتر است در موقعیتهای مشابه واکنش نشان دهیم. برای بررسی نظام مند و اصولی شخصیت، قصد داریم دو نقد ادبی معرفی کنیم: فمینیسم و روانشناختی.
نقد فمینیسم
اولین مورد نقد ادبی فمینیسم است. در این نوع نقد شما به موراد همچون سوالات زیر دقت خواهید کرد:
- آیا نویسنده اثر یک خانم یا آقا است؟
- زاویه روایی داستان از زبان خانم یا آقا بیان میشود؟
- دیدگاه شخصیتهای مرد روایت نسبت به زنان چیست؟
- زبان مورد استفاده برای شخصیتهای زن و مرد چه تفاوتهایی دارد؟
همینطور که ملاحظه میکنید، با بررسی شخصیت شما به زیرمجموعهای از موارد نیز توجه دارید. از این موراد میتوان به زبان، نقشها، تصاویر و دیدگاهها اشاره کرد. در این میان میتوانید با بافت تاریخی ارتباطی برقرار کنید و نقش فرهنگ جامعه در دیدگاههای نشان داده شده در متن پررنگ کنید. دقت کنید که در باید نظریه پرداز برای بررسی خود انتخاب کنید. سیمون دوبوار، کیت میلت، و الین شوالتر تعدادی از نظریه پردازان برجسته نقد فمینیسم هستند.
نقد روانشناختی
مورد دوم نقد روانشناختی است که به این طریق روابط بین شخصیتها و رویاها و تفکرات هر یک از شخصیتها را بررسی میکنید. بر خلاف نقد فمینیسم، در این نوع نقد باید بر اساس نظریه پردازان برای نوشتن نقد اثر سوال مطرح کنید. از جمله نظریه پردازان نقد روانشناختی میتوان به فروید، لکان و یونگ اشاره کرد. به طور کلی، برای بررسی شخصیتها از طریق نقد روانشناختی میتوانید به تصاویری که نویسنده از شخصیتها میدهد و الگوهایی که در متن تکرار میشود توجه کنید. برای آشنایی بیشتر با نقد روانشناختی فرویدی میتوانید مقاله نمونه نقد کتاب؛ لطیف است شب اثر فیتزجرالد را بخوانید.
نقد کتاب با تمرکز بر طرح داستان
ارسطو در اثر بوطیقا به بررسی ساختار روایات توجه میکرد و حماسه را با تراژدی به تمایز گذاشته بود. توجه به ساختار تا کنون مورد توجه بوده است. به خاطر دارم وقتی رمان Game of Thrones منتشر شد میان خوانندگان این اثر جنجالی در رابطه با طرح روایی و پیشرفت داستان بود و نظریات جدیدی نیز در این رابطه مطرح شد. مسئله این است که پیش از آنکه اثری نوشته شود، نویسنده برای اثر خود چشم اندازهایی مشخص میکند. در واقع، ابتدا، پایان و وقایع مهم روایت را مشخص و به شکل نموداری شاید خطی یا سینویسی طرح میکند.
برای بررسی چگونگی پیش برد داستان، بهتر است هنگام مطالعه این خط داستان را کدشکنی کنید. همچنین با نظریاتی چون ویلیام کنی William Kenny که در اثر خود How to Analyze Fiction آمده است طرح روایی را بررسی کنید. اعضای مکتب نقد ادبی شیکاگو مانند رونالد کرین و نورمن مکلین به بررسی ساختار روایی پرداختهاند و برای تحلیل شما نیز کارساز هستند.
پایان بندی با خواننده یا نویسنده؟
از فیلم جدایی نادر و سیمین فرهادی تا طعم گیلاس کیمیایی و از رمان شرق بهشت اشتاین بک تا داستانهای هزارتو بورخس همگی خواننده را به ردیابی نقاطی وادار میکنند تا پایان روایت را حدس بزنند. برای منتقدین و خوانندگان این مسئله جذابیت خاصی دارد و شاید بهترین راه برای تحلیل این نوع پایان بندیها روش خواننده محور گزینه بهتری باشد. در این نوع نقد خواننده از نقش منفعلانه خارج و به صورت فعال در تولید معنای متن نقش بازی میکند. ممکن است بررسی کنید برداشت نویسندگان و افراد جامعه ما از اثر اشتاین بک در حدس نتیجه روایت چه تفاوتی با خوانندگان بومی آمریکا دارد. نظریات ولفگانگ آیزر و رابرت یاس میتوانند در برررسی این موضوع جذابیت داشته باشند.
برخی از پایان بندیهای روایی مشخص هستند و نویسنده برای خواننده غایت روایت را مشخص میکند. مثلا پایان رمان مادام بواری برای شخصیت اصلی داستان مشخص است و نویسنده به خواننده خبر مرگ اما را میدهد. در این شرایط برخی به دنبال پایانبندیهای جایگزین هستند و بر اساس آنچه از متن برداشت کردهاند تناسب و عدم تناسب نتیجه داستان را در متون انتقادی یادداشت میکنند. در این زمینه نیز نظریه پردازان پیشتر ذکر شده موثر هستند.
کشش اصلی روایت
تعارض بخشی از قوس روایت است و به ارتباط خوانندگان با یک داستان یا شخصیتهای یک داستان کمک زیادی میکند. این شامل مشکلات یا موانعی است که در درون داستان بوجود می آیند – چه درونی (یا در ذهن یک شخصیت) و چه بیرونی (ناشی از شخصیتها یا نیروهای دیگر). از آنجا که همه خوانندگان با تعارض در زندگی خود آشنا هستند، به تعمیق تعامل با یک داستان یا شخصیت کمک میکند و معنای عمیق تری به داستان میبخشد.
در حالی که در مورد اینکه چند نوع تعارض در ادبیات مشهود است اختلاف نظر وجود دار ، اما بیشترین تعداد پذیرفته شده شش نوع مختلف است. از جمله:
- انسان در مقابل خود،
- انسان در برابر انسان،
- انسان در برابر جامعه،
- انسان در برابر طبیعت،
- انسان در برابر فناوری،
- انسان در برابر سرنوشت (یا ماوراuralالطبیعه)
برای بررسی هر یک از این نوع کشمکشهای روایی میتوان از نقد زیست بوم گرایانه، نقد فرمالیستی و ساختارگرایی، روانشناختی استفاده کرد. برای بررسی کشکمش روایی که خود جز اصلی کار منتقد است باید انواع نقد کتاب را بشناسید. در مقاله ذکر شده منابع و سوالاتی مرتبط با هر نقد ادبی که لازم است در بررسی اثر به کار گیرید همگی در این بخش عنوان شدهاند. در نتیجه، مطالب میتوانند در نوشتن نقد نظام مند به شما کمک کنند.
چگونه نقد داستان بنویسیم؛ معرفی کتاب
به منظور آشنایی با ویژگیهای داستانی و شناخت فاکتورهای موثر در نگارش نقد، مطالعه کتب زیر را پیشنهاد میکنیم:
- Perrine’s Story and Structure
- The Making of the Story اثر الیس ل پلنته
- پیشدرآمدی بر شناخت رمان اثر جرمی هاثورن
- شیوه تحلیل رمان اثر جان پِک
- نظریه رمان و ویژگیهای رمان فارسی اثر محمد رفیع محمودیان
دو کتاب اول از اصلیترین منابع آشنایی یا داستان کوتاه نویسی و شیوه تحلیل فاکتورهای اصلی داستانها هستند. در این کتابها میتوانید با خواندن داستانهای مختلف بیاموزید چگونه شخصیت، طرح داستان (plot) یا زاویه دید داستان را تحلیل و بررسی کنید. کتابهای دیگر معرفی شده در زمینه رمان هستند. همانطور که میدانید داستان بسیار حساستر از رمان است زیرا در رمان نویسی نویسنده راحتتر میتواند روایت را گسترش دهد. اما در داستان هر کلمه، علائم نگارشی یا سبک جملات در دریافت اثر تاثیر دارد. به همین منظور برای هر یک باید منابع متفاوتی مطالعه کنید.
فراموش نکنید که مطالعه مقالات انتقادی نویسندگان دیگر مثلا در مجله آنلاین نیویورکر نیز بسیار در نگارش شما موثر هستند.
چگونه نقد کتاب پر مخاطب بنویسیم
هر نویسنده به امید اینکه اثرش خوانده شود و با نظرات موافق و مخالف مواجه شود مینویسد. اگر دوست دارید مخاطبین نقد کتاب یا داستان شما را بخوانند بهتر است به نکات زیر دقت کنید:
۱- عنوان خوب انتخاب کنید
معمولا عنوان اولین چیزی است که به واسطه آن خواننده تصمیم میگیرد متن شما را بخواند یا خیر. بنابراین میتوانید به چند موضوع فکر کنید و بهترین و جذابترین آن را برای عنوان انتخاب کنید. باید عنوان نقد کتاب به اندازه اثری که درباره آن مینویسید جذاب باشد. با خواندن مقالات انتقادی بیشتر بهتر میتوانید در مورد موضوع از خلاقیت خود استفاده کنید. همچنین چندین بار عنوان را بازنویسی کنید تا به بهترین نتیجه برسید. اخیرا مقالهای در رابطه با رمان طاعون نوشته شده بود که عنوان آن «سرفه تا آخر دنیا» بود. عنوان آن بدون آنکه در بر دارنده اسم رمان باشد کلیتی در رابطه با تم بحث گفته بود. در واقع، عنوان خوب در ذهن مخاطب ماندگار میشود.
۲- مقدمه را با اصل موضوع شروع کنید
اولین پاراگراف مسلما اولین قسمتی است که مخاطب پس از عنوان آن را میخواند. بنابراین مختصر اشارهای به نویسنده و اثر داشته باشید و از موفقیت یا عدم موفقیت اثر صحبت کنید. به اصطلاح باید خواننده را با مسئلهای که اهمیت دارد درگیر کنید و در ذهن او سوال ایجاد کنید. اگر نویسنده اثر با نظریه پرداز شما تاثیر پذیرفته است حتما از ابتدا این موضوع را عنوان کنید. برای مثال فیتزجرالد متاثر از فروید بوده یا حتی ری بردبری تحت تاثیر نویسنده دیگری یعنی جرج اورول بوده است. این مسائل خواننده را نسبت به نگرش نقد شما کنجکاو میکند. این موضوع از این جهت اهمیت دارد که خوانندهای که با فروید یا ارول آشنا باشد، با دانش زمینهای خود به نوشته نقد کتاب شما جذب خواهد شد.
۳- ذهن مخاطب را برای نگاه انتقادی آماده کنید
حتما زاویه دید خودتان را بنویسید. منظور این نیست که از صفت خوب یا بد یا از این دست جملات بنویسید. منظور این است که بنویسید چرا و چگونه نقطه نگاه شما در این نقد کتاب یا داستان متفاوت است و دلیل اهمیت آن را در یکی دو جمله عنوان کنید. برای اینکه در این موضوع موفق شوید، بهتر است چندین پادکست از نویسندگان معروف بشنوید. به همین منظور به سایت های نقد کتاب سر بزنید و تعدادی از آن را دقیق گوش کنید. به عبارتی، دانستن اینکه در هر نوع نقد چه هدفی مدنظر گرفته میشود و توجه نویسنده بر کدام جنبه اثر است الزامی است. به این شکل، موفق خواهید شد شکاف تحلیل اثر را بشناسید و برای مخاطب روشن کنید چه حرف جدیدی خواهید گفت.
۴- لازم نیست کل داستان را تعریف کنید
حتما شنیدهاید که بعضی از افراد اصلا قبل از خواندن یک اثر یا پس از آن به سراغ نقد نمیروند. دلیل این است که این افراد معتقد هستند داستان در متن نقد تعریف یا spoil شده است. بنابراین فقط یک یا چند قسمت مهم مثلا شخصیت پردازی یا تاریخ اثر را مورد بررسی قرار دهید. برای مثال، اگر قرار بود طرح داستان رمان فیتزجرالد را در نمونه نقد کتاب لطیف است شب بگوییم، یا از کودکی شخصیتها به خصوص نیکول به طور کامل گفته شود، خواننده فقط دریافت کننده اطلاعاتی خواهد شد که نویسنده به او منتقل میکند. به واقع، با اشاره به قسمتهای مرتبط نقد ادبی، منتقد ادبی خواننده را به مطالعه اثر دعوت خواهد کرد. پس متناسب با هدفتان و نوع منتقد عمل کنید و به خواننده نقش فعال بدهید.
۵- مقالات انتقادی متفاوت بخوانید
برای اینکه با چارچوب بندی نگارش نقد آشنا شوید حتما چندین مقاله انتقادی بخوانید. ضمننا بررسی کنید هر نویسنده چگونه مطالب را ارائه میکند. آنها میتوانند الگویی برای نگارش بهتر شما باشند. مثلا صفحه دکتر حسین پاینده که قبلا در مقاله معرفی سایتهای نقد کتاب از آن یاد کردیم نمونه خوبی از نقد نظاممند است. دلیل این است که هم با آثار ادبی مختلف آشنا میشوید هم طیف متنوعی از انواع نقد را خواهید خواند.
۶- پایان را به عنوان سنجاق کنید
انتخاب عنوان در راستای محتوای متن است زیرا نماینده آنچه در متن خواهد بود میباشد. البته سبک عنوان کاملا به نوع انتشار نقد شما بستگی دارد: اگر مجله آنلاین باشد یا چاپی. یا شاید سردبیر برای نقد شما عنوان انتخاب کند. در هر صورت پایان بندی شما باید با ابتدای متن ارتباط مشخصی داشته باشد. شاید پیشنهادی برای مخاطب داشته باشید یا با سوالی از او به فکر وادار کنید. در هر صورت پایانبندی نیز قسمت مهمی برای جمع بندی و درگیر کردن مخاطب است.
5 پاسخ
واقعا عالی میشد اگر هرکسی قبل از نقد کتاب این مقاله رو میخوند و با این موضوع بیشتر آشنا میشد. این روزها اینترنت پر از نقد های بی اساس هست که توسط افراد غیر متخصص که کتاب رو هم نخوندن منتشر شده و بعد از اینکه وقت میذاریم و میخونیمشون فقط مأیوس میشیم چون هیچی دستمون رو نمیگیره.
ممنون از نظر شما