از طالبان تا آپارتاید، از شرق تا غرب و از فاشیسم تا نازی هر یک به نوعی چاپ و انتشار برخی کتابها را ممنوع کردهاند. البته ممنوعیت کتابها همیشه هم چیز بدی نیست. در واقع هر حکومتی با توجه به قوانین و خط فکری خود ممکن است به دنبال ممنوعیت کتابهایی باشد. برای همین هم در این مقاله هوش برتر ایرانیان تصمیم گرفتیم که به معرفی برخی از این کتاب های ممنوعه بپردازیم. کتابهایی که هر یک به نحوی با مشکلات و محدودیتهایی روبرو شدند. حال بیایید با هم با این کتابها آشنا شویم.
آیا کتاب های ممنوعه را میتوان تهیه کرد؟
سوالی که پیش میآید این است که با وجود چنین محدودیتهایی، آیا امکان دسترس به کتاب های ممنوعه وجود دارد؟ بد نیست بدانید که چاپ و نشر این کتابها در کشورهای یاد شده به صورت رسمی کاملا ممنوع است. اما این موضوع هیچگاه مانع نشر نسخههای زیرزمینی این آثار نشده است. پس در نتیجه میتوان گفت که ممکن است برخی از این آثار قابل دسترسی باشند.
همچنین بخوانید: کتاب هایی که باید خواند
وبینار رایگان تندخوانی
۱۵دقیقهمشاورهرایگانتندخوانی
کتاب های ممنوعه در کشورهای اروپایی
بخش اول به کتابهایی اختصاص دارد که در کشورهای اروپایی ممنوع بودهاند. البته برخی از این آثار در سایر کشورهای جهان حتی در ایران خودمان هم ممنوعه به حساب میآیند. اما گستره ممنوعیت آنها در اروپا بیشتر است.
۱- دنیای قشنگ نو، آلدوس هاکسلی
اگر همه شما ژول ورن را با کتابهایی که آینده را پیش بینی میکردند میشناسید، وقت آن رسیده که با آلدوس هاکسلی هم آشنا شوید. دنیای قشنگ نو رمانی است از آلدوس هاکسلی، نویسنده و فیلسوف انگلیسی که در آن یک آرمان شهر را در آینده به تصویر کشیده است. اما آرمان شهری که هاکسلی در اثر خود توصیف میکند با چیزی که در ذهن همه ماست تفاوت دارد. در این شهر افراد توسط هوش مصنوعی هدایت میشوند و مغزهای آنها تماما شستشو داده شده است. برای همین هم اکثر آنها از سنین پایین درگیر روابط جنسی بودند. برای همین هم قهرمان داستان به دنبال آن است که برای فرار از این به ظاهر آرمان شهر، راهی روستایی با ساختار اجتماعی سنتی برود.
بسیاری این رمان را مشابه رمان ۱۹۸۴، اثر جورج اورول میدانند. چاپ این کتاب در کشور ایرلند به دلیل ضد خانواده بودن آن ممنوع بود. همچنین در هند هم هاکسلی را یک نویسنده داستانهای جنسی خواندند. ادعایی که چندان هم صحیح نبود. در واقع دنیای قشنگ نو آنقدرها هم اثر بدی نبود. فارغ از لحن طنزآلود و کمدی سیاهش، هاکسلی توانسته برخی از ای آینده بشریت را مانند یادگیری در خواب پیشبینی کند. علاوه بر این وی حدود ۳۰ سال بعد نسخه دوم این کتاب را هم نوشت که در ژانر کتاب غیر داستانی بود. او سعی کرد تا در این کتاب بررسی کند که چه تعداد از پیش بینیهای او تا کنون به حقیقت پیوستهاند. در نهایت هاکسلی به این نتیجه رسید که دنیای امروز ما با سرعت بیشتری نسبت به پیش بینی او در حال تبدیل شدن به شهری است که وی در داستان به تصویر کشیده است.
۲- قلعه حیوانات، جورج اورول
«همه حیوانات باهم برابرند، امّا برخی برابرترند»
این شاید مهمترین و مشهورترین جمله شاهکار اورول است. جورج اورول که خود زمانی در بیبیسی مشغول به کار بود و کمابیش با سیاست آشنا بود پس از استعفا از این شبکه شروع به نگارش این کتاب کرد. کتابی که مشخصا حکومت وقت شوروی را نشانه رفته بود و نقدی تند بر انقلابها و تفکر کمونیستی به حساب میآمد. قلعه حیوانات داستان حیوانات مزرعهای است که بر ضد حاکم یا همان مرد مزرعهدار انقلاب میکنند. اما به مرور زمان وعدههای گفته شده پیش از انقلاب رفته رفته رنگ میبازند.
مزرعه حیوانات یا همان قلعه حیوانات سرشار از نمادهایی است که هر کدام به یک واقعه یا فرد مهم در تاریخ شوروی اشاره میکنند. همان طور که احتمالا تا الان هم حدس زدید این کتاب در شوروی و در زمان استالین یکی از کتاب های ممنوعه به شمار میرفت. علاوه بر آن هنوز هم در کشورهایی مانند کره شمالی و کوبا که هردو کمونیستی هستند یک کتاب ممنوعه است. اما اگر فکر میکنید این پایان ممنوعیتهای قلعه حیوانات است سخت در اشتباهید. چرا که این کتاب در امارات متحده عربی نیز ممنوعه است. چرا؟ به دلیل صحبت کردن یک خوک در ان که از نظر اسلام حیوان نجسی است. جالب است بدانید که امارات تنها کشور مسلمانی است که به این دلیل کتاب را ممنوع کرده است.
۳- در غرب خبری نیست، اریش ماریا رمارک
همه ما با آثار ضد جنگ تاریخ سینما ارتباط برقرار کردهایم. از راههای افتخار کوبریک گرفته تا فیلمهای جدیدی مانند ۱۹۱۷ و یا حتی آثار بسیار زیادی که درباره جنگ تحمیلی ساخته شدهاند. اما رمانهای ضد جنگ نوشته شده به اندازه فیلمهای این ژانر مشهور نیستند. در غرب خبری نیست بدون شک یکی از مهمترین و به بیان بسیاری بزرگترین اثر ضد جنگی است که تا به حال نوشته شده است. رمارک در کتاب خود ناملایمات و مشکلاتی که یک سرباز آلمانی در جنگ جهانی اول باید تحمل میکرده را روایت کرده است. این کتاب در ابتدا با استقبال خارقالعادهای روبرو شد. در واقع تنها ۱۸ ماه زمان لازم بود تا این کتاب بیش از ۲ میلیون فروش به ۲۲ زبان دنیا داشته باشد.
اما بهار رمارک خیلی هم طولانی نبود. در سال ۱۹۳۳ و پس از به قدرت رسیدن حزب نازی، دستور ممنوعیت چاپ این کتاب صادر شد. سپس نسخههای موجود از این کتاب نیز به دست حزب نازی سوزانده شدند. افراد به ظاهر وطنپرست اعتقاد داشتند مطالب گفته شده در این کتاب ضدملی است. در صورتی که اتفاقا بیان صریح رمارک از شرایط زندگی یک سرباز جنگ جهانی اول، نکتهای است که آن را به یکی از کتابهای تاریخی خواندنی جهان تبدیل کرده است.
وبینار رایگان تندخوانی
۱۵دقیقهمشاورهرایگانتندخوانی
۴- نبرد من، آدولف هیتلر
یکی از ممنوع ترین آثار تاریخ که همچنان در برخی از کشورها مانند اتریش چاپ و نشر آن ممنوع است. نبرد من کتابی است که توسط خود آدولف هیتلر و در دوران محکومیت او در زندان و پس از آزادیاش به دست خود هیتلر نوشته شده است. وی در این کتاب اندیشهها و نگاه سیاسی-ملی خود را بیان کرده است. تفکر ناسیونال سوسیالیسم موجود در این اثر بعدها باعث به وجود آمدن رایش سوم و در نهایت حزب نازی شد. هیتلر تا پیش از شکست خوردن در جنگ جهانی دوم این کتاب را به عنوان هدیه به زوجهای تازه ازدواج کرده میداد. اما پس از مرگ او این امر هم متوقف شد. این کتاب به نوعی مانیفست حزب نازی هم به حساب میآمد.
از آنجایی که حق کپی رایت کتاب نبرد من با ایالت باواریا بود، برای مدت نزدیک به ۷۰ سال این ایالت از چاپ مجدد این کتاب خودداری کرد. دلیل این موضوع عدم علاقه آنها به دوباره فراگیر شدن اندیشههای هیتلری بود. سرانجام در سال ۲۰۱۶ و پس از اتمام این قرارداد ۷۰ ساله، کتاب نبرد من بار دیگر به کتابفروشیهای آلمان بازگشت. جالب است بدانید که با وجود محدودیتهایی این چنین، نسخه الکترونیکی این کتاب در آمازون رکورددار بیشترین فروش در بین کتابهای سیاسی است.
برخی دیگر از نویسندگانی که تمام آثار آنها در آلمان نازی ممنوع بود:
- آلبرت انیشتین
- فرانتس کافکا
- توماس مان
- زیگموند فروید
- برتولت برشت
- و همچنین آثار مهمی مانند کتاب آیوانهو از سر والتر اسکات و یا الیور توئیست از چارلز دیکنز، آن هم به دلیل وجود شخصیتهای یهودی در آنها.
۵- لولیتا، ولادیمیر ناباکوف
کمتر پیش میآید که یک شاهکار ادبی توسط طیف عظیمی از کشورهای دنیا به عنوان یک کتاب ممنوعه شناخته شود. لولیتا یکی از مهمترین رمانهای قرن بیستم به شمار میرود. نثر این کتاب و سبک نگارش این رمان در کنار استفاده خارقالعاده ناباکوف از کلمات و توصیفات انگلیسی، همگی به شما نوید یک پکیج بسیار هیجان انگیز را میدهند. اما چرا با این حال، لولیتا یکی از ممنوع ترین کتاب های جهان است؟ دلیل اصلی آن در داستان این اثر است.
لولیتا داستان دختری به نام دلورس است که اگرچه تنها ۱۲ سال دارد، اما برای ناپدری خود، هامبرت هامبرت، بسیار جذاب است. البته این جذابیت تنها جنسی نیست. در واقع هامبرت که در جوانی عاشق دختر جوانی مانند دلورس بوده است، حالا او را نمادی از عشق ناتمام خود میبیند. برای همین هم اولین و تنها اولویت او به دست آوردن دختر خواندهاش است.
بسیاری از افراد رمان لولیتا را اثری غیراخلاقی میدانند. این کتاب از زمان چاپ در سال ۱۹۵۵ تا کنون در بسیاری از کشورها یک کتاب ممنوع است. از جمله انگلستان که از همان ابتدای انتشار این اثر آن را در فهرست کتاب های ممنوع خود قرار داد.
بیشتر بخوانید: بهترین کتاب های روانشناسی
۶- وداع با اسلحه، ارنست همینگوی
اما در دنیای فاشیستها، این تنها هیتلر نبود که به دنبال ممنوع سازی کتابها بود. همتایان او در ایتالیای فاشیستی هم به همان میزان با برخی کتابها مشکل داشتند. یکی از مشهورترین کتاب های ممنوعه که توسط دولت فاشیستی ایتالیا ممنوع شده بود وداع با اسلحه است. دلیل اصلی ممنوعیت این اثر در ایتالیا، به تصویر کشیدن شکست مفتضحانه ایتالیا در نبرد کاپورتو بود. این نبرد که در جنگ جهانی اول رخ داد موجب شکست تحقیر آمیز ایتالیا در مقابل اتریشیها شد. هرچند که ایتالیاییها در نهایت با پیروزی که یکسال بعد به دست آوردند بر اتریش فائق شدند، اما به تصویر کشیدن شکست آنها توسط همینگوی اصلا به مذاق رهبران این کشور خوش نیامد!
وبینار رایگان تندخوانی
۱۵دقیقهمشاورهرایگانتندخوانی
کتاب های ممنوعه در امریکا
حال میرسیم به کتابهایی که در آمریکا ممنوع شدند. البته در حال حاضر هیچ کتابی در آمریکا برچسب ممنوعه نمیخورد، اما به هر حال برخی کتابها در طول تاریخ بودهاند که چاپ آنها در آمریکا هم ممنوع بوده است.
۷- کلبه عمو تام، هریت بیچر استو
یکی از جنجالیترین و مهمترین آثار ادبیات آمریکا که توسط ایالتهای جنوبی چاپ و توزیع آن ممنوع شد. کلبه عمو تام یکی از معدود آثاری است که بی پرده و به خوبی در مورد موضوع بردهداری در آمریکا صحبت کرده است. این کتاب تا حدی مهم است که سالها بعد از انتشار آن، زمانی که آبراهام لینکلن با استو روبرو شد، به وی گفت: پس شما همان خانم کوچکی هستید که باعث به وجود آمدن جنگی بزرگ در آمریکا شد؟! بسیاری بر این باورند که کتاب کلبه عمو تام یکی از محرکین جنگ داخلی آمریکا بوده است. البته ممنوعیت این کتاب به اندازه باقی کتابهای این لیست نبود. اما همچنان همین که این کتاب مهم در لیست کتاب های ممنوعه آورده شود به اندازه کافی تعجب برانگیز است.
۸- قلب سیاه عملیات، آنتونی ای شافر
وقتی یک افسر سابق آژنس اطلاعات دفاعی آمریکا دست به قلم شود، میتوان از او انتظار داشت که برخی رازهای مهم را برملا کند. کتاب قلب سیاع عملیات به قدری برای پنتاگون سنگین بود که بلافاصله و بعد از اولین انتشار آن دستور داده شد تا تمام نسخهها موجود در کتابخانهها جمع آوری شوند. دلیل آنها برملا کردن برخی اسناد و حقایق امنیتی در مورد آمریکا است. عدهای حتی میگویند که دلیل و داستان حمله به برجهای دوقلو در ۱۱ سپتامبر هم در این کتاب آورده شده است. قلب سیه عملیات همچنان اجازه چاپ ندارد. مگر اینکه با اصلاح برخی بخشها بتواند مجوز انتشار را دوباره کسب کند.
بیشتر بخوانید: بهترین کتاب های انگیزشی
۹- خاطرات صد درصد واقعی یک سرخپوست نیمه وقت، شرمن الکسی
کتابی که برای یک دهه چالش برانگیزترین کتاب در آمریکا بود. شرمن الکسی در کتاب خود داستان نوجوان ۱۴ سالهای را روایت میکند که در محله سرخپوستها زندگی میکند. او قصد دارد که از مدرسهای که در آن درس میخواند به جایی برود که فقط برای سفید پوستان است. پرداختن به موضوعاتی چون وابستگی به الکل، قلدری در مدرسه، فقر و به کار بردن الفاظ رکیک همگی باعث شدند این کتاب با حملات شدیدی مواجه شود. البته اثر شرمن الکی طرفداران خود را هم داشت. تا جایی که برخی افراد حتی آن را بهترین کتابی که تا به حال نگاشته شده میدانستند. هرچند که مخالفتها به قدری زیاد بود که در نهایت این کتاب از برنامه درسی مدارس آمریکا خارج شد.
۱۰- مدار راسالسرطان، هنری میلر
کتابی که قصد معرفی آن را داریم یکی از مشهورترین رمانهای قرن بیستم است. چاپ کتاب مدار راس السرطان برای ۲۷ سال در امریکا (مهد آزادی!) ممنوع بود. این اثر هنری میلر در واقع یک خودزندگینامه است که در آن قسمتهایی از زندگی شخصی خود او به راحتی به چشم میخورد. اما این دلیل ممنوعیت کتاب نیست. کتاب مدار راس السرطان برای این جز کتاب های ممنوعه به حساب میآید که نویسنده در آن در توصیف برخی روابط جنسی بیش از حد صداقت به خرج داده است! همچنین صحبتهای میلر در مورد برخی از مقامات مانند یک قاضی اهل پنسیلوانیا و تشبیه او به یک سطل پر از کثافت، همگی باعث شدند تا این کتاب نتواند زودتر از سال ۱۹۶۰ در امریکا چاپ شود.
۱۱- ناتور دشت، جی.دی سلینجر
اثری که امروزه به عنوان یکی از پرفروش ترین کتاب های جهان شناخته میشود، همزمان یکی از ممنوعهترین کتابهای جهان نیز به حساب میآید. موافقان این کتاب آن را یکی از مهمترین آثاری میدانند که زندگی و مشکلات نوجوانان را به تصویر میکشد. آنها عقیده دارند که ناتور دشت (یا ناطور دشت) به زیبایی توانسته برخی از چالشهایی که یک نوجوان برای گذار از دوران نوجوانی و ورود به بزرگسالی بپیماید را به تصویر بکشد.
از طرف دیگر اما، این کتاب مخالفان زیادی نیز دارد. دلیل اصلی مخالفت این افراد با ناتور دشت ترویج خشونت و خودکشی در بین نوجوانان بوده و هست. علاوه بر این برخی از آنان اعتقاد داشتند که این کتاب باعث شکل گیری افکار کمونیستی در بین جوانان و نوجوانان میشود. در سال ۱۹۶۰ حتی یک معلم اهل اوکلاهاما، به دلیل تدریس نسخه اصلی کتاب در کلاس، از کارش اخراج شد. از آن پس این کتاب به شکل گستردهای سانسور شد و همین باعث شد که در طول زمان به یکی از مهمترین کتابهایی که در مدارس تدریس میشود تبدیل شود.
وبینار رایگان تندخوانی
+
۱۵دقیقهمشاورهرایگانتندخوانی
برای دریافت شماره تماس خودرا وارد کنید:
وبینار رایگان تندخوانی
۱۵دقیقهمشاورهرایگانتندخوانی
۱۲- خوشههای خشم، جان اشتاین بک
حتی اگر یکی از مهمترین آثار ادبی تاریخ آمریکا باشید و بتوانید در اولین سال چاپ ۴۰۰هزار جلد فروش داشته باشید و حتی یک شاهکار سینمایی هم از روی اثر شما ساخته شده باشد، باز هم ممکن است در لیست کتاب های ممنوعه قرار بگیرید. داستان خوشههای خشم روایت زندگی خانوادهای است که برای یافتن زندگی بهتر در دوران رکود اقتصادی بزرگ امریکا تصمیم میگیرند از اوکلاهاما به کالیفرنیا مهاجرت کنند. اشتاین بک در این اثر مشکلات و چالشهایی که این خانواده با آن روبرو میشوند را به تصویر کشیده است. اولین واکنشهای منفی نسبت به این کتاب از سوی کشاورزان بود. به بیان آنها آنچه در این کتاب از نوع رفتار آنها با کارگرانشان گفته شده مشتی دروغ بوده است.
اما این پایان کار نبود. برخی از سیاسیون اعتقاد داشتند خوشههای خشم در واقع یک سیاه نمایی کمونیستی از وضعیت آمریکا است. در واقع به باور آنها اشتاین بک با نوشتن این اثر، رویای آمریکایی را زیر سوال برده بود. این واکنشها ادامه داشت تا جایی که به سوزاندن نمادین این کتاب انجامید. علاوه بر آن اشتاین بک هم توسط افراد ناشناسی مکررا تهدید به مرگ شد. موضوعی که در نهایت او را به این وا داشت که با یک اسلحه در شهر تردد کند.
البته تمام واکنشها به خوشههای خشم تا این حد خصمانه نبود. النور روزولت همسر تئودور روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا از طرفداران پر و پا قرص این کتاب بود. همچنین این کتاب در محافل ادبی هم سربلند بود و در سال ۱۹۴۰ برنده جایزه پولیتزر شد.
این مقاله را از دست ندهید:
نظام آپارتاید، جهنمی برای کتابها
کورههای کتاب سوزی آپارتایدها در زمان حکومت بر آفریقای جنوبی، همان چیزی است که آنها را به یکی از بزرگترین ممنوع کنندگان کتاب در جهان تبدیل میکند. آپارتایدها اعتقاد داشتند که هر نقطه نظری که مخالف اعتقادات آنان هست باید از بین برود. از همین رو آثار نویسندگان مشهوری مانند نادین گوردیمر غالبا در این کشور اجازه چاپ نداشتند. برای مثال دو رمان مشهور او به نامهای خانواده جولای، دختر برگر و سرزمین بیگانگان سالها در این رژیم ممنوع بودند. وی خود از جمله افرادی بود که برای آزادی نلسون ماندلا و رهایی چنگال آپارتاید بسیار تلاش و مبارزه کرد.
البته این پایان کار آپارتاید نبود. در واقع در طول زمان حکومت آنها آثار نویسندگان زیادی اجازه نشر نداشتند. از جمله این نویسندگان میتوان به مالکوم ایکس، نلسون ماندلا و مارتین لوترکینگ اشاره کرد. همگی این افراد از جمله کسانی بودند که برای مبارزه علیه نابرابریهای نژادی تلاش میکردند. برای همین هم نوشتههای آنان توسط حکومت آپارتاید ممنوع و سوزانده میشد.
وبینار رایگان تندخوانی
+
۱۵دقیقهمشاورهرایگانتندخوانی
برای دریافت شماره تماس خودرا وارد کنید:
وبینار رایگان تندخوانی
۱۵دقیقهمشاورهرایگانتندخوانی
کتاب های ممنوعه در ایران
در ایران هم برخی از کتابها به دلایل مختلفی ممنوع الچاپ بودند. یکی از مهمترین آثاری که سالها ممنوعه بوده و هست، رمان همسایهها، اثر احمد محمود است. همسایهها اولین بار پس از چاپ و در دوران جکومت پهلوی با ممنوعیت روبرو شد. دلیل اصلی ممنوعیت این کتاب، اشاره صریح به ماجرای ملی شدن صنعت نفت و همچنین تفکرات ضد سرمایهداری بود. موضوعی که در نگاه سیاسیون آن زمان به عنوان یک تهدید برای چپ گرا شدن مردم به حساب میآمد. در نهایت انتشار این کتاب ممنوع شد.
اما این پایان کار نبود. پس از انقلاب و در بحبوحه دوران جدید، این کتاب با تیراژ بسیار بالایی دوباره چاپ شد. چاپ این اثر تا سال ۱۳۶۰ هم ادامه داشت. اما به دلیل آنچه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت آن را بی بند و باری و پرداختن به مسائل جنسی میدانست، دوباره چاپ و انتشار آن ممنوع شد. هرچند که نسخههای زیر زمینی آن هنوز هم توسط دست فروشان به فروش میرسد و مردم همچنان به خواندن آن علاقهمندند. همسایهها یکی از بهترین رمان های ایرانی به حساب میآید.
کره شمالی، همه چیز ممنوع است، حتی شما کتاب عزیز!
اگر فکر میکنید نظام آپارتاید بدترین دشمن کتاب و فرهنگ است سخت در اشتباهید. در کره شمالی تمامی کتاب های خارجی ممنوعه هستند. این یعنی شما در این کشور اجازه ندارید هیچ کتابی را خارج از چارچوب آن بخوانید. البته این تنها مختص به کتابها نیست. استفاده از هر نوع کالای خارجی در کره شمالی کاملا ممنوع است.
کتاب های ممنوعه ؛ سخن پایانی
لیستی که ما در این مقاله به شما معرفی کردیم، تنها گوشه کوچکی از صدها هزار جلد کتاب ممنوع سراسر جهان است. کتابهایی که هر یک به دلیل خاصی در طول تاریخ ممنوع شدهاند. شما چه کتابهای ممنوعهای میشناسید که جای خالی آنها در لیست ما حس میشود؟
2 پاسخ
ممنون به خاطر تلاشتون مقاله فوق خعالی بود.