آشنایی و نحوه انجام مدیتیشن ذن یا ذاذن + تاریخچه

مدیتیشن و انواع آن همواره در بین مردم به عنوان راهی برای دوری از استرس و اضطراب شناخته می‌شوند. در این بین اما برخی از انواع مدیتیشن ریشه در فرهنگ و تاریخ خاصی دارند که آشنایی با آن جالب است. یکی از آن‌ها مدیتیشن ذن یا همان ذاذن است. قدمت این نوع از مدیتیشن به دودمان تانگ در چین برمی‌گردد. پادشاهی این دودمان از سال 618 تا 907 میلادی ادامه داشت. جالب است بدانید خود کلمه ذن در زبان چینی به معنای مدیتیشن است. در این مقاله از هوش برتر ایرانیان قصد داریم شما را با مدیتیشن ذن یا ذاذن آشنا کنیم، نحوه انجام آن را بیاموزیم، سپس به سراغ فواید آن برویم و با کاربردهای آن بیشتر آشنا شویم. پس پیشنهاد می‌کنیم اگر به مدیتیشن علاقه‌مند هستید، حتما این مقاله را تا انتها دنبال کنید.  

ریشه مدیتیشن ذن در کجاست؟

مدیتیشن ذن یا ذاذن ریشه در فرهنگ بودایی دارد. مهمترین هدف از انجام این مدیتیشن هم کنترل توجه و تمرکز است. در واقع بودایی‌ها بر این باور بودند که به کمک مدیتیشن ذن یا ذاذن می‌توانند از شر تفکر منطقی آزاد شده و با رها شدن ذهن خود به معنای زندگی بیندیشند. برای همین هم عده‌ای ذن را “فکر کردن درباره فکر نکردن” نامگذاری می‌کنند. در ذاذن شما ذهن خود را از تمام فرضیه‌های ذهنی و چیزهایی که از قبل درون فکرتان وجود دارد رها می‌کنید. به این ترتیب می‌توانید همه چیز را آنطور که واقعا هستند ببینید. ذاذن کلیدی است به سوی آرامش روح و روان و زندگی کردن در لحظه.

آشنایی با فلسفه ذاذن

ذن بوداییسم یا همان ذن از چین شروع شد، تا ژاپن ادامه یافت و در نهایت به هندوستان رسید. بر اساس آئین بودا، همه انسان‌ها یک بودا هستند. بنابراین مهمترین ماموریت آن‌ها این است که حقیقت وجود خود را کشف کنند. این تفکر به ما می‌گوید که برای روشنگری و کشف حقیقت درونی خود، باید درونمان را جستجو کنیم، نه جهان بیرون را. در واقع پاسخ تمام سوالاتی که درباره معنای زندگی داریم درون خودمان وجود دارد.

اما چیزی که با اهمیت است توانایی پیدا کردن این پاسخ‌ها است. ما هرچقدر هم که متون مختلف را بخوانیم، فلسفه سازی کنیم و یا تفکر منطقی داشته باشیم، بازهم نمی‌توانیم این پاسخ‌ها را کشف کنیم. کلید کشف حقیقت وجودی ما در انجام مدیتیشن ذن یا همان ذاذن است. ذاذن ما را از پیش فرض‌های ذهنی و بیرونی جدا می‌کند و تصویر خالصی از هرچه در اطراف ما است جلویمان می‌گذارد. شاید عجیب به نظر برسد اما بر طبق آموزه‌های ذن، کنار گذاشتن تفکر منطقی به ما کمک می‌کند تا حقیقت وجودی خود و هرآنچه در جهان وجود دارد را کشف کنیم.

مدیتیشن ذن یک تمرین عملی است که شما را به عمق وجودتان می‌کشد. جایی که می‌توانید فارغ از هیاهوی دنیا تصویر واضحی از هرآنچه در اطرافتان هست بینید. ذاذن را می‌توان علاوه بر نوعی مدیتیشن، فلسفه‌ای دانست که می‌توانیم بر پایه آن زندگی کنیم. داشتن دید صحیح، نحوه درست نشستن و مشاهده دقیق آنچه در اطرافمان می‌گذرد، شکل جدیدی به زندگی ما خواهد بخشید.

همچنین بخوانید: مروری بر کتاب درباره معنی زندگی

نحوه انجام مدیتیشن ذن یا ذاذن

 مانند همه انواع مدیتیشن، در انجام این نوع از مدیتیشن رعایت چند نکته بسیار حائز اهمیت است که عبارتند از:

• نحوه صحیح نشستن
• شکل درست قرارگیری دست‌ها
• فرم صحیح بدن
• طرز نفس کشیدن
• طریقه متمرکز باقی ماندن

حال با هم به سراغ تک تک این نکات می‌رویم.

1- نحوه صحیح نشستن

قبل از هرچیز بهتر است که یک تشکچه کوچک یا یک بالش زیر خود بگذارید. در مدیتیشن ذن صاف و هشیار نشستن بسیار اهمیت دارد. توصیه ما این است که روبروی یک دیوار بنشینید و بدن خود را موازی با آن صاف کنید. نحوه صحیح نشستن شما هم دقیقا باید مانند این عکس باشد. دقت کنید که حتما قوزک پاها روی هم قرار بگیرد.

2- شکل درست قرارگیری دست‌ها

در مرحله اول پشت دست راست خود را داخل دست چپتان بگذارید. سپس دستانتان را طور بگیرید که انگشت کوچکتان به سمت شکم شما باشد. همزمان به آرامی نوک انگشتان شستتان را بالای دست خود فشار دهید. درست مانند تصاویر عمل کنید. توجه به نحوه قرارگیری دستانتان می‌تواند موجب حفظ تمرکز شما در طول انجام مدیتیشن ذاذن شود.

3- فرم صحیح بدن

سرشانه‌های خود را کاملا صاف نگه دارید. برای این کار می‌توانید از چانه خود کمک بگیرید. کافی است کمی چانه‌تان را به سمت قفسه سینه خود خم کنید. ستون فقراتتان هم باید تا حد ممکن صاف نگه داشته بشود. دندان‌ها را روی هم بگذارید و دهانتان را ببندید. سپس نوک زبانتان را پشت قسمت بالایی دندان‌هایتان بگذارید. در نهایت لازم نیست که چشمانتان کاملا بسته یا باز باشند. آن‌ها را تا جای ممکن ببندید اما اندکی فضای بین دو پلک خود خالی بگذارید.

4- طرز نفس کشیدن

افکار شما تاثیر بسیار زیادی بر روی نحوه نفس کشیدنتان دارند. توجه به هر نفسی که فرو می‌دهید و برمی‌آورید به شما کمک می‌کند تا در لحظه باقی بمانید. یادتان باشد:

• به جای دنبال کردن نفس، سعی کنید آن را حس کنید.
• توجه به دم و بازدم به شما کمک می‌کند تا تمرکز خود را حفظ کنید.
• عادی نفس بکشید.
• عضلات شکمتان را نرم و آرام کنید.

5- طریقه متمرکز باقی ماندن

هنگام انجام مدیتیشن ذن یا ذاذن احتمالا ذهن شما تمرکزش را از دست خواهد داد. افکار شما ممکن است این سو آن سو بپرند. برای حفظ تمرکز می‌توانید از نکاتی که پیشتر گفتیم استفاده کنید. همچنین به یاد داشته باشید که:

• شما به دنبال آرامش هستید، پس حتی اگر تمرکزتان از دست رفت ناراحت و نگران نشوید.
• اگر بخواهید به ذهنتان فشار بیاورید تا متمرکز شود، ذهنتان همین فشار را بر علیه شما استفاده می‌کند.
• به افکار مزاحم و اضافی اجازه دهید از ذهنتان بگذرند. لازم نیست جلوی هر فکری که درون مغزتان می‌آید را بگیرید.

همچنین بخوانید: درمان عدم تمرکز و حواس پرتی

فواید مدیتیشن ذن یا ذاذن

ذاذن یکی از پرفایده‌ترین انواع مدیتیشن برای مغز است. به طور کلی فواید مدیتیشن و ذهن آگاهی بر روی سلامت جسمی، روحی، شناختی، اجتماعی و حتی احساسی ما ثابت شده است. از همه مهمتر اینکه شما می‌توانید از مدیتیشن به عنوان ابزاری برای مقابله با استرس استفاده کنید. در واقع انگیزه بیشتر افراد برای استفاده از مدیتیشن همین تاثیر مثبت آن بر استرس و اضطراب است. مدیتیشن ذن هم دقیقا تمامی این فواید را برای مغز و بدن شما دارد. اما بیایید این فواید را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.

تاثیر مدیتیشن ذن بر روی مغز

محققان سال‌هاست که بر روی تاثیر مدیتیشن ذاذن بر روی مغز و امواج مغزی مطالعه می‌کنند. در واقع این نوع از مدیتیشن به سبب ارتباط آن با مذهب بوداییسم طرفداران زیادی دارد.

 برای همین هم در سال 2008 تحقیقی انجام شد که نتایج آن بیش از پیش بر اهمیت ذن افزود. در این تحقیق 12 نفر که بیش از 3 سال تجربه انجام مدیتیشن ذن یا ذاذن را داشتند با 12 نفر دیگر که هرگز چنین تجربه‌ای نداشتند مقایسه شدند.

نتایج این تحقیق نشان دادند مغز افرادی که با مدیتیشن ذن آشنا بودند، در بخش‌هایی از مغز که با نام شبکه‌ی پیش فرض شناخته می‌شود فعالیت بیشتری دارد. به بیان دیگر این افراد سریعتر می‌توانستند تمرکز خود را بر روی یک کار جدید معطوف کنند.

آنطور که محققان می‌نویسند، نتایج این تحقیق نشان داد که مدیتیشن ذن یا ذاذن می‌تواند ظرفیت تمرکز و توجه افراد را افزایش داده و تاثیر عوامل حواس‌پرت کن را کاهش دهد. علاوه بر این ذاذن موجب افزایش سرعت مغز نیز می‌شود. نکاتی به خصوص در دنیای امروز می‌تواند به افراد کمک بسیاری کند.

ارتباط با ضمیر ناخودآگاه

همه ما عبارت ضمیر ناخودآگاه را شنیده‌ایم، اما آیا واقعا تعریف و نوع کارکرد آن را می‌دانیم؟ باور عموم بر این است که ذهن ناخودآگاه ما تنها می‌تواند بر روی یک موضوع تمرکز کند. برای مدت‌ها این سوال در ذهن محققان وجود داشت که آیا مدیتیشن ذاذن ارتباط ما را با ناخودآگاهمان تقویت می‌کند یا خیر.  

قبل از هرچیز بد نیست بدانید که قدرت ذهن ناخودآگاه شما بسیار بیشتر از این است که تنها بر روی یک موضوع متمرکز شود. به همین دلیل هم اگر بتوانید ارتباط بهتری با آن برقرار کنید، خلاقیت شما به شکل چشمگیری افزایش خواهد یافت. این همان چیزی است که نتایج دو تحقیق نشان ما می‌دهد.

در تحقیق اول از افراد خواسته شد که بین 3 کلمه‌ای که خود به آن‌ها داده بودند با اضافه کردن یک کلمه دیگر ارتباط برقرار کنند. افرادی که تحت تعلیم مدیتیشن قرار گرفته بودند توانستند سریع‌تر از سایرین این تمرین را انجام دهند. این یعنی آن‌ها دسترسی و ارتباط بهتری با ذهن ناخودآگاه خود داشتند.  

در دومین تحقیق هم مشخص شد افراد آشنا با مدیتیشن ذن یا ذاذن، در تمرکز کردن هم عملکرد بهتری نسبت به سایرین دارند. نتیجه این تمرکز هم به ما کمک می‌کند تا ارتباط بهتری با ناخودآگاهمان داشته باشیم. اگر به طور خلاصه بخواهیم بگوییم، انجام مدیتیشن ذن یا ذاذن باعث می‌شود که ما آگاهی بیشتری از آنچه در پشت صحنه ذهنمان در حال اتفاق افتادن است داشته باشیم. جایی که به طور عامیانه به آن ناخودآگاه می‌گوییم.  

همچنین بخوانید: ذهن آگاهی چیست 

درمان اعتیاد به مواد مخدر

جالب است بدانید سالهاست که از مدیتیشن ذن یا ذاذن برای درمان اعتیاد به مواد مخدر در تایوان استفاده می‌شود. ذاذن به فرد کمک می‌کند تا ضربان قلب خود را آرام‌تر کند. همچنین ذن باعث بهبود عملکرد سیستم عصبی افراد می‌شود. نتایج تحقیقی که در سال 2018 انجام شده هم نشان می‌دهد که این نوع از مدیتیشن ارتباط مغزی-قلبی شما را بهبود می‌بخشد. بر اساس نتایج این تحقیق عملکرد سیستم عصبی معتادانی که روزانه 10 دقیقه تمرین مدیتیشن ذن انجام می‌دادند، به شکل چشمگیری بهبود پیدا کرده است.

ذاذن همچنین حالت روحی شما را نیز دستخوش تغییر می‌کند. شاید در نگاه اول این موضوع چندان هم مهم نباشد، اما خوب که دقت کنید متوجه می‌شوید یکی از دلایل روی آوردن افراد به مواد مخدر همین حالت روحی نامناسب است. علاوه بر آن تمرینات ذن باعث افزایش عملکرد هیپوتالاموس می‌شود. اتفاقی که در نهایت به ما کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر روی خود داشته باشیم. از سوی دیگر چنین تغییری در یک فرد معتاد غلبه او بر اعتیادش را ساده‌تر می‌کند و روند سم‌زدایی را سرعت می‌بخشد.

به همین دلیل است که تقریبا 92 درصد از افراد معتادی که به کمک مدیتیشن ذن یا ذاذن تحت درمان قرار گرفته‌اند از آن راضی بودند. به گفته آن‌ها بعد از هر جلسه 10 دقیقه‌ای مدیتیشن، آن‌ها احساس “پاک بودن و تولد دوباره ذهن و بدن” را تجربه می‌کردند.

جمع بندی پایانی

استفاده از مدیتیشن راه بسیار خوبی برای کاهش استرس و اضطراب است. اگر در طول روز دچار استرس زیادی می‌شوید و یا نمی‌توانید به خوبی روی کارهای خود تمرکز کنید، پیشنهاد ما این است که حتما به مدیتیشن روی بیاورید. مدیتیشن ذن یا همان ذاذن به سبب پیشینه تاریخی و پیوندی که با بودا دارد، برای بسیاری از افراد جذاب است. از این رو سعی کردیم تا در این مقاله شما را با آن آشنا کنیم و نکات مربوط به آن را به شما توضیح دهیم. یادتان باشد که اگر از این مدیتیشن خوشتان نیامد یا جواب نگرفتید، همواره می‌توانید به سراغ سایر انواع مدیتیشن بروید و از آن‌ها کمک بگیرید.