داشتن ذهنی خلاق یکی از ویژگیهایی است که موجب پیشرفت ما میشود. در واقع افراد خلاق نسبت به سایرین بهتر از پتانسیلهای درونی خود استفاده میکنند. برای همین هم معمولا میتواند کوی سبقت را در رقابت با دیگران بربایند. اما سوال اینجاست که آیا خلاقیت یک ویژگی ذاتی است یا میتوان آن را پرورش داد؟ در این مقاله قرار است به سراغ برخی از ویژگی های افراد خلاق برویم و ببینیم که چگونه ذهنی خلاق داشته باشیم. پس اگر به دنبال پرورش یک ذهن خلاق هستید، حتما تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
ویژگی های خدادادی افراد خلاق
بیشتر مردم تصور میکنند که خلاقیت یک ویژگی ذاتی است که برخی افراد با آن متولد میشوند. اما چنین چیزی اصلا حقیقت ندارد. در واقع همانطور که در خلاصه کتاب شخصیت شما همیشگی نیست توضیح دادیم، شخصیت و رفتار شما میتواند در طول زمان تغییر کند. پس ویژگیهایی شخصیتی شما هم قابل تغییر هستند. برای همین هم خلاقیت یک ویژگی شخصیتی خدادادی به حساب نمیآید. برای مثال شاید خیلیها تصور کنند هوش بالا تضمین کننده خلاقیت است. اما تحقیقات نشان میدهند که برای خلاق بودن داشتن ضریب هوشی نرمال کافی است. علاوه بر این افراد باید بر روی سایر جنبههای هوش مانند هوش درون فردی و هوش میان فردی نیز کار کنند تا در ایده پردازیهای خود بهتر عمل کنند.
پرسش بعدی این است که آیا جنسیت در میزان خلاقیت افراد موثر است؟ آنطور که میهای چیکسنتمیهایی میگوید، میزان خلاقیت آنها هیچ ربطی به جنسیتشان ندارد. اما یک تفاوت جالب میان مردان و زنان خلاق به چشم میخورد. زنان خلاق نسبت به سایر همجنسهای خود اعتماد به نفس بیشتری دارند. به بیان دیگر، آنها برونگرا تر از سایر زنان هستند. اما همین موضوع در مردان کاملا برعکس است. تحقیقات نشان میدهند که مردان خلاق افرادی درونگرا هستند.
همچنین بخوانید: خلاصه کتاب شخصیت شما همیشگی نیست
1- رویاپردازی و تصویرسازی
اولین ویژگی افراد خلاق که احتمالا همه شما حدس زدید، توانایی در رویاپردازی و تصویرسازی ذهنی است. البته این دو مقوله با هم تفاوتهایی دارند. برخلاف آنچه که والدین یا معلمان شما بهتان گفتهاند، رویاپردازی یا خیالبافی خیلی هم بد نیست. در واقع تحقیقات نشان میدهند که رویاپردازی میتواند در تصویر شما از آینده تصمیمگیریهایتان تاثیرگذار باشد. علاوه بر این زمانی که شما ذهن خود را آزاد میگذارید تا به هرجا که دوست دارد سفر کند، ممکن است برخی افکار یا راهحلهای خلاقانه درون آن شکل بگیرد. ایدههایی که در آینده میتوانید از آنها استفاده کنید.
تصویرسازی اما کمی با رویاپردازی تفاوت دارد. اگرچه هر دو این اعمال درون ذهن شما اتفاق میافتند، اما تصویرسازی به مراتب هدفمندتر از خیالبافی کردن است. مثلا اگر از شما خواسته شده که راهحلی خلاقانه برای مشکلات محیط کاریتان پیشنهاد دهید، میتوانید با تصور کردن گزینههایی که به ذهنتان میرسند و عواقب انتخاب هریک بهترین آنها را انتخاب کنید. در واقع هنگام تصویرسازی، شما افکاری که در طول رویاپردازی به ذهنتان رسیدهاند را برای حل مشکلات خود به کار میگیریدو به این ترتیب متوجه خواهید شد که این افکار یا ایدهها تا چه اندازه کارآمد هستند. یادتان نرود، تصویرسازی و رویاپردازی از مهمترین ویژگیهای افراد خلاق هستند، پس با تمرین و تکرار آن را در خود تقویت کنید.
راه حل خلاقیت:
هر روز زمانی را به خیالپردازی کردن و تصویرسازی درباره آینده خود اختصاص دهید. این کار نه تنها موجب افزایش خلاقیت شما میشود، بلکه در تصمیمگیریها هم کمکتان خواهد کرد.
2- کنجکاوی و بازیگوشی
دومین ویژگی که تقریبا در تمام افراد خلاق به چشم میخورد، کنجکاوی و بازیگوشی آنهاست. این افراد معمولا به این علاقه دارند که به همه جا سرک بکشند. آنها از امتحان کردن و بازی کردن با ایدههای مختلف لذت میبرند. برای همین هم معمولا در مواجهه با افراد خلاق و هنرمند احساس میکنیم که زندگی شادی دارند. البته این بازیگوشی و کنجکاوی اصلا چیز بدی نیست. در واقع این کنجکاوی کاملا هدفمند و حساب شده است و موجب افزایش خلاقیت او میشود. مثلا یک گرافیست ممکن است برای طراحی یک تصویر چندین فونت و رنگ را انتخاب و آنها را یک به یک امتحان کند. در نتیجه کنجکاوی او باعث خواهد شد که طرح نهایی همان چیزی باشد که همه از دیدنش لذت میبرند.
راه حل خلاقیت:
از این به بعد سعی کنید به جای سرکوب کردن حس کنجکاوی خود یا کودکتان، سعی کنید به آن هدف ببخشید. به این ترتیب یکی از ویژگی های افراد خلاق را در خود تقویت کردهاید.
3- دقت و نظم
جالب است نه؟ تقریبا تمام ویژگی های افراد خلاق با هم دیگر در تضاد هستند. البته این تضاد چیزی است که ما با شنیدن اسم این ویژگیها حس میکنیم. در صورتی که همه شما کمابیش تمامی این ویژگیها را درون خود دارید. تنها چیزی که نیاز داریم کنترل میزان آنهاست. خب بیایید به ویژگی سوم برگردیم. افراد خلاق در عین حال که مدام به ذهنشان ادامه بازیگوشی را میدهند، همیشه حواسشان به کنجکاویهایشان هست. از آن مهمتر اینکه آنها وقتی هدفی را مشخص میکنند، نهایت پشتکار خود را برای محقق کردن آن به کار میگیرند. چیزی که شاید در ظاهر اینطور به نظر نرسد. در واقع ما وقتی افراد خلاق یا هنرمند را میبینیم، پیش از هرچیز به این فکر میکنید که احتمالا آنها اهمیت زیادی به زندگی نمیدهند و زندگی آنها نظم و قاعده خاصی ندارد. در حالی که این افراد برای محقق ساختن اهدافشان به سختی تلاش میکنند.
راه حل خلاقیت:
برنامه ریزی کنید! داشتن یک برنامه موفق و زمانبندی شده به شما کمک خواهد کرد تا به نظم مورد نیازتان برسید. مطالعه خلاصه کتاب ذهن حواس جمع به شما در این راه کمک خواهد کرد.
4- ریسک پذیری و جاه طلبی
همانطور که گفتیم، افراد خلاق بیخیال زندگی و کار کردن نیستند. بلکه برعکس، آنها همیشه آماده پذیرفتن چالشها و ریسکهای جدیدند. دلیلش این است که افراد خلاق میدانند ایدههای خوب و بزرگ به راحتی به دست نمیآیند. پس باید برای یافتن آنها ابتدا حس کنجکاویشان را به کار گیرند، سپس ریسک کرده و با ریسک کردن به چیزی که میخواهند برسند. اما تمام این اتفاقات زمانی میافتد که یک ویژگی دیگر همراهشان باشد. آن ویژگی شخصیتی چیزی نیس به جز جاه طلبی. البته این جاه طلبی و ریسک پذیری از نوع پرخطر آن نیست. این افراد معمولا برای خود اهداف و استانداردهایی را مشخص میکنند. مثلا کسی که قصد دارد یک کتاب بنویسد، خود را موظف میکند تا روزانه حتما 500 کلمه بنویسد. البته این اتفاق تنها در یک صورت ممکن است، وقتی که “نظم” به عنوان یکی دیگر از ویژگی های افراد خلاق در زندگی شما جای داشته باشد.
راه حل خلاقیت:
هنگام روبرو شدن با پیشنهادات و فرصتهای جدید جا نزنید. سعی کنید با تلاش و پشتکار آنها را تبدیل به فرصت کنید.
5- استقلال
اما به نظرتان چه چیزی باعث تقویت حس ریسک پذیری و جاه طلبی میشود؟ بله، استقلال. یکی از مهمترین ویژگیهای یک ذهن خلاق، مستقل بودن آن است. افراد خلاق به هیچ چیز و هیچ کس وابسته نیستند. برای همین هم شجاعت و جسارت ریسک کردن را دارند. همین موضوع باعث میشود که آنها بیشتر تهدید ها را به چشم فرصت نگاه کنند. آنها به جای اینکه در مقابل موانع جا بزنند، به دنبال راه حلی خلاقانه برای دور زدن آنها میگردند. افراد خلاق اگرچه از همکاری با دیگران لذت میبرند و دوست دارند به آنها کمک کنند، اما معمولا تصمیمات نهایی را خودشان میگیرند. البته این موضوع به خاطر مغرور بودن آنها نیست، بلکه بیشتر به درک آنها از جایگاهشان برمیگردد.
راه حل خلاقیت:
مسئولیت پذیری اولین گام مستقل شدن است. پس سعی کنید از همین امروز مسئولیت پذیری را تمرین کنید.
از دست ندهید: بهترین کتاب ها برای افزایش خلاقیت
6- غرور و فروتنی
تقریبا تمام افراد خلاق اطرافمان از دستاوردهایی که داشتهاند لذت برده و به آنها افتخار میکنند. اما این افتخار باعث مغرور شدن آنها نمیشود. در واقع این افراد با تمام وجود به دستاوردهای دیگران احترام میگذارند. حتی تمام نکاتی که به ایدهپردازی آنها کمک کردهاند، برایشان از جایگاه ویژهای برخوردارند. البته آنها از اهمیت و کیفیت کارهای خود آگاه هستند، اما هیچگاه روی این موضوع تمرکز نمیکنند. همین موضوع هم باعث میشود که این افراد اغلب مغرور و از خود راضی نباشند.
راه حل خلاقیت:
به جای آنکه مدام به موفقیتهای گذشته خود فکر کنید، به آینده بیندیشید. بهترین کار این است که عوامل موفقیت خود را در یک دفترچه یادداشت کرده و برای افزایش میزان خلاقیت خود هر چند وقت یکبار به سراغ آنها بروید.
7- داشتن ذهنی باز و انعطاف پذیر
جمله معروف هست که میگوید “هیچکدام از ما به اندازه تمام ما باهوش نیست!”. افراد خلاق هم دقیقا از همین جمله استفاده میکنند. آنها باور دارند که برای پیدا کردن راهحلها و ایدههای خلاقانه، هیچوقت نمیتوانند تنها به خودشان اتکا کنند. برای همین هم همیشه آماده شنیدن ایدهها و نظرات دیگران هستند. آنها بدون آنکه قضاوتی در مورد نظرات یا افکار افراد انجام دهند، صرفا آنها را میشنوند. این کار 2 فایده دارد. نخست اینکه گاهی اوقات از دل نظرات به ظاهر احمقانه افراد، ایدههای خلاقانه بینظیری بیرون میآید. دوم اینکه تمام این نظرات جایی در ضمیر ناخودآگاه آنها ذخیره میشود و به محض اینکه دوباره تحریک شوند، میتوانیم از دل آنها ایدههای خوبی بیرون بیاوریم.
یکی دیگر از ویژگی های افراد خلاق این است که به جای جبهه گرفتن در مقابل نظرات مخالف، از فرد میخواهند که دلیل خود را برای نظرش بیان کند. اینگونه آنها ممکن است از استدلال او چیز جدیدی یاد گرفته و ذهنیت خود را اصلاح کنند. به این ترتیب آنها با دوری از موانع خلاقیت، باعث پیشرفت خود خواهند شد.
راه حل خلاقیت:
دفعه بعد که نظر مخالفی شنیدید، به جای پرخاش و یا عصبانی شدن از طرف مقابل بخواهید دلیل خود را برای شما توضیح دهد. اگر هم موضوع مورد بحثتان خیلی چیز حدی نیست، به راحتی آن را نادیده بگیرید. وقت و اعصاب شما بسیار ارزشمندتر از آن است که صرف چیزهای بیهوده شود.
8- پر انرژی اما دقیق
یکی دیگر از خصوصیاتی که تقریبا در بین تمام افراد خلاق مشترک است، پر انرژی بودن آنها است. این افراد میتوانند ساعتها زمان خود را صرف پیدا کردن یک ایده بکنند. آنهم بدون آنکه خسته شوند یا تمرکزشان را از دست بدهند. البته این انرژی حتما نباید در ظاهر معلوم باشد و لزوما همه افراد خلاق بیشفعال نیستند. شما ردپای پر انرژی بودن آنها را در کارهایشان میبینید. در واقع آنها چه از لحاظ بدنی و چه از لحاظ فکری انرژی زیادی دارند که تمام آن را صرف کارهای خود میکنند. به بیان دیگر آنها به کمک ذهن آگاهی مسیر صرف انرژی خود را مشخص میکنند. در نتیجه کمترین میزان هدر رفت انرژی ذهنی و بدنی را تجربه میکنند. به همین دلیل هم از کار کردن لذت میبرند و زود احساس خستگی نمیکنند.
نکته جالب دیگر اینکه آنها میتوانند این انرژی را به سایر اعضای یک تیم هم منتقل کنند. پس میتوان گفت این مورد از ویژگی های افراد خلاق به درد اطرافیان آنها هم میخورد. مثلا فکر کنید اعضای تیم فروش یک شرکت قرار است در جلسهای برای کمپین جدید برنامهریزی و ایدهپردازی کنند. وجود یک فرد خلاق در چنین جلسهای نه تنها ایدههای جدید برای آنها به ارمغان میآورد، بلکه با تزریق انرژی و اشتیاق، سایر افراد حاضر در جلسه را نیز به فکر کردن و ایدهپردازی تشویق میکند.
راه حل خلاقیت:
به برنامهای که قبلا برای خود طراحی کردید پایبند بمانید. تنها در این صورت است که میتوانید به خوبی انرژی خود را صرف کارهای سودمند کنید.
9- حساس بودن
یکی دیگر از ویژگی های بارز افراد خلاق حساس بودن آنها است. این افراد معمولا نسبت به دیگران احساسیتر هستند. البته این احساسی بودن اصلا معنای منفیای ندارد. در واقع افراد خلاق سعی میکنند که در مواقع نیاز در کنار دیگران باشند. با صبر و حوصله به نظرات دیگر افراد گوش میکنند و به آنها کمک میکنند تا راهحلهای خلاقانهای پیدا کنند. به همین دلیل هم معمولا روابط قویتر و محکمتری دارند. این حساسیت همچنین میتوان میزان توجه ایشان را به محیط اطراف بیشتر کند. اتفاقی که برای یک فرد خلاق بسیار مفید است، چرا که آنها با توجه به محیط اطرافشان میتوانند ایدههای جدید و خلاقانهای درون ذهنشان شکل دهند. همچنین وقتی کار یا مسئولیتی به آنها سپرده میشود، سعی میکنند با نهایت تلاش و توان آن را انجام دهند. چرا؟ چون رضایت دیگران هم برای آنها مهم است.
راه حل خلاقیت:
حساس بودن یعنی درک دیگران. پس دفعه بعد که از شما خواسته شد کاری را انجام دهید، سعی کنید با نهایت مسئولیت پذیری آن را به سرانجام برسانید. اینگونه به حقوق خود و دیگران نیز احترام گذاشتهاید.
10- توازن، مهمترین مورد از ویژگی های افراد خلاق
اما در بین تمام ویژگی های افراد خلاق یکی از آنها از بقیه مهمتر است و آن ویژگی چیزی نیست جز داشتن توازن. مهمترین نکتهای که در یک فرد خلاق میتواند دید متوازن بودن رفتار او است. مثلا افراد همزمان که مغزشان را برای گشت و گذار و رویاپردازی آزاد میگذارند، در هنگام کار با نهایت تمرکز به مسئولیتی که به آنها محول شده میاندیشند. آنها اگرچه از دستاوردهای خود با خبرند، اما هیچگاه در باد غرور گذشته نمیخوابند. افراد خلاق اگرچه انرژی بسیار زیادی دارند، اما این انرژی را با دقت صرف میکنند و اجازه نمیدهند هدر رود. آنها در عین حال که به اعضای تیمشان کمک میکنند، بسیار مستقل هستند. یک فرد خلاق اگرچه کنجکاو و بازیگوش است، اما در هنگام نیاز تمامی مراحل یک کار را هم تصویرسازی میکند تا مبادا دچار مشکل شود.
تمامی این نکات و مثالها نشان میدهند که توازن برقرار کردن بین این خصوصیات و ویژگیها عامل اصلی موفقیت افراد خلاق است. پس شما هم اگر دوست دارید به فرد خلاقی تبدیل شوید، باید حتما بین ویژگیهای شخصیتی خود توازن و تناسب برقرار کنید. آنگاه به مرور زمان خواهید دید که خلاقیت شما چگونه افزایش مییابد. برای یادگیری نحوه تغییر رفتارها و عادتهایتان هم پیشنهاد میکنیم حتما خلاصه کتاب عادت های اتمی را بخوانید.
ویژگی های افراد خلاق ؛ سخن پایانی
همانطور که دیدید، بیشتر خصوصیات افراد خلاق درون همه ما وجود دارد. موضوع اصلی اما این است که هرکدام از ما تا چه اندازه این ویژگیهای شخصیتی را پرورش دادهایم و یا بین آنها توازن برقرار کردهایم. سعی کنید با استفاده از راهکارهایی که بعد از هر ویژگی گفته شده شما هم این خصوصیتها را در خودتان تقویت کنید.
منبع: کتاب Creativity: Flow and the Psychology of Discovery and Invention
یک پاسخ
به قول بزرگی خلاقیت تن دادن به افسون رویاهاست
سر فرود آوردن در براربر ضرورتی نامعلوم
مثل آتش افکندن به خانه و کاشانه
و پرت کردن دوستی از لبه ی پرتگاه