استفاده از 100 درصد مغز ؛ از رویا تا واقعیت!

مغز ما آدم‌ها تنها 2 درصد از وزن بدنمان را شامل می‌شود. اما به شکل شگفت آوری 20 درصد از اکسیژن و کالری مورد نیاز بدن ما توسط مغز مصرف می‌شود. جالب است، نه؟ اما متاسفانه ما هنوز نمی‌دانیم چگونه باید از این عضو مرموز و حیاتی بدنمان به خوبی استفاده کنیم. برای همین هم تصمیم گرفتیم در این مقاله به سراغ این سوال برویم که انسان از چند درصد مغز خود استفاده می کند و آیا استفاده 100 درصد از مغز ممکن است یا خیر؟ پس شما هم اگر دوست دارید از ظرفیت مغز خود بیشتر استفاده کنید تا پایان همراه ما باشید.  

مقالات مرتبط:

نوروساینس چیست؟

حالت آلفا چیست؟ آشنایی با امواج مغزی

افسانه 10 درصدی!

احتمالا شما هم این موضوع را شنیده‌اید که بیشتر ما انسان‌ها تنها از 10 درصد ظرفیت مغزمان استفاده می‌کنیم. در ادامه این ادعا هم ممولا گفته می‌شود که مثلا شخصی مثل اینشتین فقط از حدود 20 درصد ظرفیت مغزش یا 2 برابر ما استفاده می‌کرده است. اما آیا چنین چیزی صحیح است؟ آیا در طول عمر ما 90 درصد از مغزمان بیکار است و تنها 10 درصد از آن فعالیت دارد؟

اول از همه اینکه بد نیست بدانید ادعا یا همان افسانه 10 درصدی هیچ منبع و مبنای علمی‌ای ندارد. یعنی تا امروز هیچ تحقیقی ثابت نکرده که ما فقط از 10 درصد ظرفیت مغز خود استفاده می‌کنیم. پس این ادعا از کجا می‌آید؟ از هر 1 سلول مغزی ما، 9 سلول به عنوان سلول‌های گلیال یا نوروگلیا شناخته می‌شوند. این سلول‌ها تکانه‌های الکتریکی تولید نمی‌کنند و به طور کلی پشتیبان نورون‌ها یا همان یاخته‌های عصبی هستند. برای همین هم به مرور این باور به وجود آمده که ما تنها از 10 درصد ظرفیت مغزمان استفاده می‌کنیم. اما این ادعا درست نیست چرا که این سلول‌ها با سایر نورون‌های مغزی ما متفاوت هستند و نمی‌توانیم از آن‌ها انتظار داشته باشیم یکباره کار دیگری برای مغزمان انجام دهند یا اینکه ظرفیت استفاده ما از مغز را افزایش دهند.

فراموش نکنید هر بخش و سلول‌های مرتبط به آن درون مغز ما وظایف و عملکرد متفاوت و منحصر به فردی دارد.

انسان از چند درصد مغز خود استفاده می کند

اگر میزان استفاده ما از مغزمان آن 10 درصدی که سال‌ها به آن باور داشتیم نیست، پس چند درصد است؟ خب، برخی محققین و دانشمندان اعتقاد دارند از آنجا که مغز ما همیشه فعال و در حال کار کردن است، پس در واقع ما از 100 درصد ظرفیت مغز خود استفاده می‌کنیم. اما چنین ادعایی هم چندان درست نیست. برای مثال نتایج یک تحقیق که بر روی موش‌ها انجام شده نشان می‌دهد تمام سلول‌های مغزی یا همان نورون‌هایی که وظیفه پردازش و تحلیل داده‌های تصویری را دارند، در مواجهه با تصاویر فعالیت ندارند. در واقع بر اساس این تحقیق، حدود 23 درصد از نورون‌هایی که وظیفه پردازش اطلاعات تصویری را داشتند هنگام قرار گرفتن موش در برابر یک تصویر غیرفعال بودند. پس این آزمایش هم تا حد زیادی نادرست بودن ادعای استفاده 100 درصدی از مغز را اثبات می‌کند.

حال این پرسش پیش می‌آید که اگر ما نه از 10 درصد و نه 100 درصد ظرفیت مغزمان استفاده می‌کنیم، پس دقیقا چقدر از پتانسیل این عضو پیچیده و حیاتی بهره می‌بریم؟ خب، پاسخ دادن به این سوال کمی دشوار و تا حدودی غیر ممکن است. در واقع اینکه ما از بیشتر ظرفیت مغزی خود استفاده می‌کنیم یک چیز بدیهی است، اما با این حال نمی‌توانیم رقم دقیقی درباره میزان استفاده خود بگوییم. فعلا در همین حد می‌دانیم که حداقل میزان استفاده ما ازمغزمان بسیار بیشتر از آن 10 درصدی است که یک عمر به آن اعتقاد داشتیم!

آیا افزایش استفاده از مغز ممکن است؟

پرسش بعدی که برای ما به وجود می‌آید این است که آیا می‌توانیم از توانایی و ظرفیت مغز خودمان بیشتر استفاده کنیم؟ احتمالا همین سوال بوده که شما را به اینجا کشانده تا این مقاله را بخوانید. قبل از هرچیز بد نیست بدانید مغز ما انسان‌ها به قدری پیشرفته است که هنوز با وجود صرف هزینه‌های میلیون دلاری موفق نشدیم کامپیوتری شبیه به آن را بسازیم. با این حال متاسفانه خیلی از ما نحوه استفاده بهینه از آن را بلد نیستیم. اما سوال اینجاست که اصلا چنین چیزی ممکن است؟

هم بله هم نه! در واقع کاری که ما می‌توانیم بکنیم این است که ظرفیت فکری خودمان را افزایش دهیم. به لطف ویژگی انعطاف پذیری عصبی یا همان نوروپلاستیسیتی، ما می‌توانیم ظرفیت فکری خودمان را افزایش دهیم. این ویژگی به ما می‌گوید که مسیرهای عصبی و سیناپس‌های مغز ما می‌توانند در اثر تغییرات محیطی دچار تغیر شوند. این یعنی رفتارها، سبک زندگی، عادات و حتی آسیب‌های جسمی می‌توانند عملکرد مغز ما را تحت تاثیر قرار بدهند تا پیش از قرن بیستم، دانشمندان تصور می‌کردند انعطاف پذیری عصبی فقط در سنین کودکی اتفاق می‌افتد و همانجا پایان می‌یابد. برای همین هم اعتقاد داشتند نحوه عملکرد مغز بزرگسالان یکسان است. اما به مرور زمان تحقیقات ثابت کردند که این ویژگی اگرچه در دوران کودکی تاثیر بیشتری دارد، اما در دوران بزرگسالی هم روی مغز ما و عملکرد آن تاثیرگذار است.

با توجه به این توضیح می‌توانیم بفهمیم که در صورت اصلاح عادت های بد زندگی و جایگزینی آن‌ها با برخی عادات خوب، می‌توانیم بیشتر از ظرفیت مغز و قدرت فکر خود استفاده کنیم. حال به سراغ رفتارها و عادت‌هایی می‌رویم که به سرعت گرفتن این روند کمک می‌کنند.

چگونه بیشتر از مغزمان استفاده کنیم؟

همانطور که گفتیم، برای استفاده بیشتر و بهتر از مغز، باید سبک زندگی خودمان را تغییر دهیم. در این میان پرورش برخی عادات به ما کمک می‌کنند تا با سرعت بیشتری این روند را طی کنیم. این رفتارها عبارتند از:

1- خوب بخوابید

اگر خلاصه کتاب چرا می خوابیم را خوانده باشید احتمالا می‌دانید که خواب چه نقش مهمی در سلامتی ما ایفا می‌کند. در واقع کم خوابی باعث می‌شود مغز ما نتواند عملکرد خوبی داشته باشد. حتی برخی از توانایی‌ها و ویژگی‌های مغز مثل خلاقیت، تکنیک‌های حل مسئله و یا تفکر انتقادی هم با کم خوابی دچار اختلال می‌شوند. بد نیست بدانید حتی حافظه ما هم به شدت تحت تاثیر خوابیدن ماست. دلیلش این است که فقط در هنگام خواب عمیق یا همان REM است که حافظه ما شروع به تثبیت مطالب می‌کند.

اما این مطالب چه ربطی به عملکرد مغزمان دارند؟ خب، یکی از بزرگترین دلایلی که باعث می‌شود شما تصور کنید نمی‌توانید از تمام قدرت و ظرفیت مغزتان استفاده کنید، ضعف حافظه‌تان است. در واقع بیشتر ما هر وقت نمی‌توانیم اطلاعات خاصی را به یاد بیاوریم، ناخودآگاه به این فکر می‌کنیم که مغزمان به خوبی کار نمی‌کند! البته پر بیراه هم نیست، چرا که حافظه بخش بسیار مهم و حیاتی درون مغز ماست. همچنین ممکن است وقتی در یادگیری یا درک یک موضوع به مشکل بربخوریم هم تصور کنیم خنگ شده‌ایم! خب، این هم تصور اشتباهی نیست. چرا که خواب کم بر روی قدرت درک و پردازش مطالب که بخش مهمی از مغز ما است تاثیر منفی می‌گذارد.

پس در هر صورت اولین گام برای استفاده بیشتر از مغز این است که میزان خوابمان را مدیریت و تنظیم کنیم و در شبانه روز بین 7 تا 9 ساعت بخوابیم.

2- ورزش کنید

دومین موضوعی که باید به آن توجه داشته باشید ورزش است. منظور ما ورزش ذهن یا همان مطالعه نیست (البته تاثیر مطالعه بر مغز ثابت شده است) منظور ما از ورزش فعالیت بدنی جدی است. در واقع شما باید روزانه حداقل نیم ساعت فعالیت بدنی داشته باشید. همچنین فعالیت شما باید به اندازه‌ای باشد که ضربان قلبتان را بالا ببرد و کمی عرقتان را هم دربیاورد!

شاید بپرسید ورزش کردن چه ربطی به افزایش استفاده از ظرفیت مغز دارد؟ زمانی که شما ورزش می‌کنید و ضربان قلبتان افزایش پیدا می‌کند، خون با سرعت بیشتری درون بدنتان به جریان درمی‌آید. در نتیجه اکسیژن و مواد مورد نیاز مغز با سرعت بیشتری به آن می‌رسند. این اتفاق به مرور زمان از بروز برخی اختلالات حافظه و مغز مانند آلزایمر جلوگیری می‌کند. البته شاید قبلا این موضوع را می‌دانستید، اما نتایج تحقیق دیگری که در سال 2018 انجام شده نشان می‌دهد ورزش دو یا ایروبیک باعث بهبود سلامتی و کارکرد سیناپس‌های درون مغز شما می‌شوند.

3- خوب بخورید!

“غذای شما داروی شماست و داروی شما غذای شماست.”

جمله بالا منسوب به ابن سینا، حکیم و دانشمند قدیمی ایران است. با وجود گذشت قرن‌ها از این جمله، عادات غذایی ما نقش بسیار مهمی در عملکرد مغز ما دارند. حتی در طب سنتی این اعتقاد وجود دارد که بیماری‌هایی مانند افسردگی بیش از هرچیز تحت تاثیر عادت‌های غذایی ما هستند. اما اگر بخواهیم از نگاه علم روز هم به این موضوع نگاه کنیم، متوجه می‌شویم با اصلاح رژیم غذایی و مصرف مواد غذایی مفید برای مغز می‌توانیم بیشتر از ظرفیت آن استفاده کنیم.

برای مثال بهتر است تا جایی که می‌توانید مصرف کربوهیدارت‌ها را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. مواد غذایی مثل سیب زمینی، آرد سفید، شکر، غذاهای فرآوری شده و غذاهایی که طبع سرد دارند خیلی برای مغز خوب نیست. در عوض بهتر است مواد غذایی مثل انواع مغزها، گوشت‌های گرم مثل گوسفند یا بوقلمون، میوه‌هایی مثل انجیر و سبزیجاتی مثل هویج را در رژیم غذایی خود افزایش دهید. همچنین مصرف مکمل‌های غذایی مثل قرص امگا3 هم برای بهبود عملکرد مغز شما بسیار مفید است.

اما در کنار همه این‌ها یادتان باشد که پرخوری کردن هیچ کمکی به مغز نمی‌کند. پس بهتر است علاوه بر نوع غذایی که مصرف می‌کنید، میزان آن را هم مدیریت کنید.

همچنین بخوانید: افزایش سرعت مغز به کمک راهکارهای کاربردی

4- زندگی کنید!

این راهکار کمی عجیب به نظر می‌رسد، نه؟ خب راستش را بخواهید همینطور است. در دنیای امروز، روابط اجتماعی ما انسان‌ها به شکل فاجعه باری کاهش پیدا کرده است. انسان قرن 21 خیلی حوصله رفت و آمد و صحبت با دیگران را ندارد. ما حتی برای تبریک تولد هم به یکدیگر زنگ نمی‌زنیم و به یک پیام کوتاه بسنده می‌کنیم. اما این عادت اشتباه به شدت عملکرد و سلامت مغز ما را در طول زندگی تهدید می‌کند.

برای مثال محققان دانشگاه هاروارد در یک تحقیق به این نتیجه رسیدند افرادی که زندگی و روابط اجتماعی بهتر و بیشتری با دیگران دارند، کمتر از سایرین دچار ضعف حافظه می‌شوند. در واقع همانطور که در خلاصه کتاب آدمی تاریخ امیدبخش نوع بشر هم گفتیم، مهمترین ویژگی که ما را از حیوانات جدا می‌کند فقط مغزمان نیست، چرا که مغز شامپانزه‌ها بسیار به ما شبیه است، آنچه ما را اشرف مخلوقات کرده است توانایی و قدرت یادگیری اجتماعی ما است. ما انسان‌ها موجوداتی بسیار اجتماعی هستیم و حتی بقای نوع بشر تا حد بسیار زیادی به همین خاصیت اجتماعی بودن آن وابسته بوده است.

برای همین هم توصیه می‌کنیم حتما روابط دوستانه و اجتماعی هدفمندی با دیگران داشته باشید. حتی رفتارهایی مثل خندیدن تاثیر مثبتی بر روی مغز شما خواهد گذاشت. پس گاهی اوقات خودتان را به یک خنده بلند و از ته دل مهمان کنید!

5- با ریتم کار کنید

یکی دیگر از مواردی که بیشتر افراد از آن شکایت دارند این است که هنگام انجام دادن یک کار، بازدهی آن‌ها به مرور کاهش پیدا می‌کند. برای همین هم معمولا انگشت اتهام را به سمت مغزشان می‌برند و افسوس می‌خورند که چرا نمی‌توانند از 100 درصد ظرفیت مغزشان استفاده کنند! در حالی که اشکال از نحوه کار کردن آن‌ها است. در ادامه دو روش بسیار محبوب و کاربردی را برای افزایش بازدهی به شما یاد می‌دهیم که باعث می‌شود به ظرفیت مغزتان هم بیش از پیش اعتماد کنید.

روش اول ریتم اولترادین نام دارد. برای استفاده از این روش کافیست کار مورد نظر خود را (چه مطالعه است و چه انجام وظایف محل کار) به بخش‌های 90 دقیقه‌ای تقسیم کنید. سپس به مدت 90 دقیقه کار عمیق انجام دهید، بدون اینکه به هیچ موضوع دیگری توجه داشته باشید یا اینکه اجازه دهید چیزی حواستان را پرت کند. سپس با پایان 90 دقیقه نوبت به آن می‌رسد که 20 دقیقه استراحت کنید. در طول این 20 دقیقه باید خود را کاملا از فضای کاری که در حال انجام آن بودید دور کنید و حتی به آن فکر هم نکنید. سپس با پایان 20 دقیقه استراحت، همین ریتم را دوباره دنبال کنید.

روش دوم که معروف‌تر هم هست، پومودورو نام دارد. برای استفاده از روش پومودورو کافی است تایمر خود را روی 25 دقیقه تنظیم کنید. سپس 25 دقیقه با نهایت تمرکز کارهایتان را انجام دهید و پس از پایان این زمان 5 دقیقه به خود استراحت دهید. پس از هر 25 دقیقه هم به جای 5 دقیقه، یک ربع استراحت داشته باشید.

هر دوی این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا از خستگی مغز جلوگیری کنید و بیشتر از ظرفیت مغز خود استفاده کنید.

6- مغزتان را پرورش دهید

خبر خوب اینکه در سنین بزرگسالی هم می‌توانید عملکرد مغزتان را بهبود ببخشید. همانطور که پیشتر در همین مقاله گفتیم، خاصیت انعطاف پذیری عصبی یا همان نوروپلاستیسیتی به مغز اجازه می‌دهد تا مسیرهای عصبی خود را اصلاح کند. یکی از بهترین راه‌ها برای اصلاح این مسیرهای عصبی هم انجام تمرینات و بازی‌هایی است که مغز و فکر شما را درگیر می‌کنند. به طور کلی همانطور که برای تقویت ماهیچه‌های بدن خود نیاز به ورزش کردن و استفاده از آن‌ها داریم، برای تقویت مغز هم باید از آن کار بکشیم یا چیزهای دیدی یاد بگیریم. این اتفاق باعث افزایش قدرت یادگیری مغز هم می‌شود. موارد زیر به شما کمک می‌کنند تا بتوانید مغز خود را فعال نگه دارید و از ظرفیت آن بیشتر و بهتر استفاده کنید:

• گوش دادن به موسیقی، مخصوصا موسیقی کلاسیک
• یادگیری یک زبان جدید
• یادگیری لغات و کلمات جدید
• بازی های فکری
• تمرینات تمرکزی
• رقصیدن
• مهارت آموزشی
• پاسخ به پازل و معماها

7- مدیتیشن کنید

یکی از بهترین و لذت بخش ترین کارهایی که می‌توانید برای استفاده بیشتر از ظرفیت مغز خود از آن استفاده کنید مدیتیشن یا مراقبه است. مدیتیشن به شما کمک می‌کند در درجه اول استرس خود را کاهش دهید. استرس، اضطراب، تنش و هر چیز دیگری مثل این موارد بخش زیادی از مغز شما را به خودش مشغول می‌کند. اما انجام مدیتیشن و کاهش سرعت نفس کشیدن می‌تواند در طی روز آرامش را به شما هدیه کند.

اما این تمام ماجرا نیست. در واقع نتایج تحقیقی که در سال 2018 انجام شده است نشان می‌دهند که مدیتیشن اگر به صورت روزانه انجام شود، تغییرات مثبتی در مسیرهای ارتباطی درون مغز شما پدید می‌آید. این اتفاق سبب بهبود حافظه شما می‌شود و در بلند مدت هم باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند آلزایمر خواهد شد.

جمع بندی

همانطور که دیدید، تقریبا غیرممکن است که ما بتوانیم از تمام ظرفیت مغز خودمان استفاده کنیم. در واقع چنین چیزی فقط در فیلم‌هایی مانند Lucy ممکن است اتفاق بیفتد. اما نیمه پر لیوان این است که حداقل میزان استفاده از مغ زما محدود به همان 10 درصدی مه همیشه فکر می‌کردیم نیست! خوشبختانه ما بیش از چیزی که تصور می‌کردیم از مغزمان بهره می‌بریم و حتی با کمک راهکارهایی که در این مقاله به آن‌ها پرداختیم، می‌توانیم میزان استفاده خود از مغزمان را حتی بیشتر هم بکنیم.