آشنایی با روش SQ3R یا روش مطالعه رابینسون

چند بار شده که ساعت‌ها وقت بگذارید و یک کتاب را بخوانید، اما هیچ چیزی از محتوای آن یادتان نیاید؟! تازه مشکل اصلی وقتی است که هدف شما از مطالعه آن کتاب، شرکت در یک آزمون مهم بوده باشد! در این بخش از مقالات مربوط به مهارت های مطالعه به سراغ روشی آمدیم که به نوعی زیر مجموعه مطالعه فعال است. روش مطالعه SQ3R در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. نام این روش مخفف شده 5 کلمه Survey یا بررسی، Question یا پرسش، Read یا مطالعه، Recite یا یادآوری و در نهایت Review یا مرور تشکیل شده است. حال به سراغ هر یک از این مراحل می‌رویم.

بررسی یا Survey

اولین مرحله از روش مطالعه SQ3R بررسی مطلبی است که قصد مطالعه آن را دارید. این کار به شما کمک می‌کند تا با بخش‌های مهم متن بیشتر آشنا شوید و هنگام مطالعه آن بیشتر حواستان به این بخش‌ها باشد. معمولا برای این بخش به 5 تا 10 دقیقه زمان نیاز دارید. در مرحله بررسی شما باید:

• تیتر فصل و سرتیترهای مربوط به آن را یک بار بخوانید.
• یک بار به صورت روزنامه وار مقدمه فصل یا مقاله را بخوانید. این کار کمکتان می‌کند که با موضوع فصل بهتر و بیشتر آشنا شوید.
• یکبار با چشمان خود تصاویر، نمودارها و جداول را به سرعت و با یک نگاه چشمی بررسی کنید
• درون متن به دنبال کلمات یا عبارات پررنگ شده بگردید و یکبار آن‌ها را بخوانید.
• اگر در پایان فصل، یک خلاصه یا نتیجه گیری وجود داشت آن را هم یکبا مطالعه کنید.
• سوالاتی که در پایان هر فصل نوشته یم‌شوند را یکبار به دقت بخوانید و سعی کنید هنگام مطالعه اصلی درون ذهنتان به دنبال پاسخ آن‌ها باشید.

چرا متن را بررسی کنیم؟

چون این کار به ما:

• دید جامع‌تری می‌دهد و بیشتر با متن آشنا می‌شویم.
• در انتخاب یا تشخیص موارد مهم و عبارات کلیدی کمک می‌کند.
• فرصت ارتباط برقرار کردن بین این مطالب جدید و اطلاعات قدیمی را می‌دهد.
• آمادگی بیشتری برای مطالعه دقیق متن می‌دهد.

پرسش یا Question

همانطور که احتمالا حدس می‌زنید، در مرحله دوم شما باید با استفاده از عنوان های هر بخش، برای خودتان سوال طرح کنید. سپس در هنگام مطالعه اصلی به دنبال پاسخ پرسش‌هایی باشید که در این مرحله برای خود طرح کردید. مثلا اگر عنوان بخشی که قصد مطالعه آن را دارید “درس خواندن مفهومی” است، شما می‌توانید آن را به پرسش چگونه مفهومی درس بخوانیم تبدیل کنید. یادتان باشد که این کار بیشتر از هرچیز موجب افزایش تمرکزتان موقع مطالعه متن می‌شود. چرا که در طول مطالعه شما مدام به سراغ پرسش‌هایی هستید که خودتان طرح کردید.

البته پرسش‌های شما نباید به همین جا محدود شوند. شما باید علاوه بر سوالاتی که بر مبنای عناوین فصل هستند، سوالات دیگری هم طرح کنید. مثل اینکه چه انتظاری از این متن دارید، به نظرتان این فصل چه چیزهای جدیدی به شما آموزش می‌دهد و چیزهایی مثل این. این پرسش‌های به شما کمک می‌کند تا مطالبی که مطالعه می‌کنید را هم بهتر و راحتتر به خاطر بسپارید.

چرا سوال طرح می‌کنیم؟

چون این کار به ما:

• تمرکز بیشتری هنگام مطالعه متن اصلی می‌دهد.
• یک یا چند هدف می‌دهد که در هنگام مطالعه متن به دنبال رسیدن به این اهداف باشیم.
• برای سنجش میزان یادگیری ما در ادامه مراحل بسیار کاربردی و مفید است.

مطالعه یا Read

نوبت به مرحله اصلی روش SQ3R می‌رسد. اولین چیزی که موقع مطالع متن باید به آن توجه داشته باشید همان سوال‌هایی هستند که خودتان طرح کردید. یادتان باشد این سوال‌ها نه تنها قرار است تمرکز شما موقع مطالعه را حفظ کنند، بلکه به نوعی هدف شما از مطالعه متن را مشخص می‌کنند. پس حتما سعی کنید تا به تمام اهداف خود از مطالعه متن برسید. نکته دوم اینکه باید از تکنیک های مطالعه فعال استفاده کنید. برای این کار لازم است که هر نکته جدید یا گنگی که برای شما وجود داشت را حتما یادداشت کنید تا در مراحل بعدی با دقت بیشتری برای یافتن معنا و پاسخ آن مطالعه کنید. علاوه بر این نکات زیر را هنگام مطالعه متن به یاد داشته باشید:

• معمولا اولین جمله از هر پاراگراف محتوای آن را تا حد زیادی مشخص می‌کند. پس جملات اول را با دقت بیشتری بخوانید.
• هنگام یادداشت نکات مهم سعی کنید که صرفا متن اصلی را کپی نکنید، بلکه آن را در قالب کلمات کلیدی و به نحوی که خودتان متوجه آن شوید بنویسید.
• بیش از حد متن را با ماژیک علامت نزنید یا اینکه زیر کلمات و عبارات مهم زیادی خط نکشید. این کار فقط موجب گیج شدن شما خواهد شد.
• سعی کنید پیش از شروع، شرایط مطالعه را برای خود فراهم کنید. برای آشنایی بیشتر با این شرایط پیشنهاد می‌کنم مقاله آن را بخوانید.

چرا متن را به این شکل مطالعه می‌کنیم؟

چون:

• هدفمندتر است.
• کاملا مهندسی شده و ما را زودتر به هدفمان می‌رساند.

یادآوری یا Recite

وقتی مطالعه متن تمام شد، نوبت آن است که یک بار دیگر نکات مهم آن را به خودتان یادآوری کنید. برای یادآوری بهتر است که قبل از هرچیز یک بار سوالاتی که تا پیش از شروع مطالعه متن در سر داشتید را به یاد بیاورید. سپس سعی کنید با تکیه بر قدرت یادآوری خودتان، پاسخ آن‌ها را یک بار دیگر به یاد بیاورید و برای خودتان تکرار کنید. یادتان باشد که باید به زبان خودتان و بدون استفاده از کتاب پاسخ پرسش‌های خود را بگویید. برای همین هم سعی کنید با دقت متن را بخوانید.

علاوه بر این به نکات زیر هم توجه کنید:

• آیا پاسخ پرسش‌های خود را در متن پیدا کردید؟ اگر جوابتان منفی است پس باید یک بار دیگر اینبار با کتاب باز به دنبال پاسخ سوال‌های خود باشید. البته تا جایی که می‌توانید از کتاب کمتر استفاده کنید و صرفا به قدرت یادآوری خود تکیه کنید.
• این مرحله را بلافاصله بعد از اتمام مطالعه انجام دهید. دلیلش این است که اگر بین این دو مرحله فاصله زیادی بیفتد، بخش زیادی از مطالبی که مطالعه کردید را از یاد می‌برید.
• فقط زمانی به مرحله بعد یا مرور بروید که پاسخ تمامی سوالات خود را پیدا کرده باشید. حتی اگر در یادآوری پاسخ‌ها مشکل داشتید هم سعی کنید در متن کتاب دنبال آن بگردید.

چرا باید مطالب را یادآوری کنیم؟

برای اینکه:

• با یادآوری می‌توانیم مطالب را به شکل بهتر و عمیق‌تری به خاطر بسپاریم و به یاد بیاوریم.
• با این کار می‌توانیم بفهمیم چقدر از آنچه خوانده بودیم را یاد گرفتیم و کجاها مشکل داریم.
• با یادآوری می‌توانیم ذهن و حافظه خود را سالم‌تر نگه داریم و به تقویت آن‌ها کمک کنیم.

مرور یا Review

آخرین مرحله از روش مطالعه SQ3R به مرور مطالب اختصاص دارد. خیلی مهم است که شما 24 ساعت پس از انجام مراحل بالا و اتمام مطالعه، آنچه خوانده بودید را یکبار دیگر مرور کنید. در غیر این صورت ممکن است تا 80 درصد از مطالبی که مطالعه کرده بودید را فراموش کنید! هنگام مرور دوباره به سراغ سوالاتی که در مرحله دوم طرح کرده بودید بروید و دوباره سعی کنید پاسخ آن‌ها را بدون نگاه کردن به کتاب پیدا کنید. برای یادآوری پاسخ آن‌ها می‌توانید به یادداشت‌های خود مراجعه کنید.

برای اینکه بتوانید بیشتر از حالت عادی از مرور مطالب استفاده کنید، بهتر است که این کار را به همراه یکی از دوستان خود انجام دهید. به این ترتیب مطالب بهتر درون ذهن شما ثبت می‌شوند و شما هم آن‌ها را راحتتر به یاد می‌آورید.

راستی، پیشنهاد می‌کنیم حتما مقاله بهترین روش های مرور دروس و یادگیری را مطالعه کنید. این مقاله به شما کمک می‌کند تا مرور مطالب را برنامه ریزی کنید و بیشترین بهره را از آن ببرید.

چرا مرور می‌کنیم؟

چون:

• یادگیری و به خاطر سپاری بدون مرور غیر ممکن است!
• زمان کمتری از ما می‌گیرد و اطلاعات زیادی برای ما به ارمغان می‌آورد.
• یادآوری مطالب را برای ما ساده‌تر می‌کند.

فواید روش مطالعه SQ3R

بارها و بارها در مقالات مهارت های مطالعه به این موضوع اشاره کردیم که متاسفانه ما هنوز مطالعه کردن را بلد نیستیم. برای همین هم یا از مطالعه خوشمان نمی‌آید و یا نمی‌توانیم بازدهی زیادی از مطالعه خود داشته باشیم. اما استفاده از روش‌های مطالعه مفید و کاربردی مثل همین روش مطالعه SQ3R به ما کمک می‌کند تا بازدهی به مراتب بیشتری هنگام مطالعه داشته باشیم. دلیلش هم این است که روش SQ3R کاملا یک روش فعال است. برای همین ذهن ما را کاملا به خودش درگیر می‌کند و یادگیری و بازدهی ما را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.

از سوی دیگر، این روش کاملا مناسب کسانی است که از تلمبار شدن درس‌ها در شب امتحان کلافه شده‌اند.  با استفاده از این روش شما می‌توانید هر فصل از کتاب درسی را به صورت کاملا کاربردی و هدفمند مطالعه کنید. در نهایت حتی اگر نخواهید از سایر روش های خلاصه نویسی مثل نقشه کشی ذهنی هم استفاده کنید، می‌توانید با مطالعه یادداشت های خود در این روش، مطالب درسی را به خوبی مرور کنید. در کنار تمام این موارد، استفاده از روش مطالعه SQ3R ذهنیت شما راجع به درس خواندن را تغییر می‌دهد و باعث می‌شود که سرعت مطالعه و یادگیری شما هم افزایش پیدا کند. نتایج یک تحقیق نشان می‌دهند استفاده از این روش می‌توان به افراد در یادگیری لغات جدید کمک ویژه‌ای بکند. 

جمع بندی

همانطور که دیدید، این روش هم بسیار کاربردی و قابل اجرا است. شما می‌توانید با استفاده از این 5 مرحله هر کتاب درسی، مقاله یا خلاصه هرچیزی که برای یادگیری آن نیاز به مطالعه بیشتر دارید را مطالعه کنید. فقط یادتان باشد، زمانی می‌توانید از روش مطالعه SQ3R استفاده کنید و بهره ببرید که تمام مراحل آن را به خوبی و همانطور که ما گفتیم انجام دهید. آنگاه می‌توانید مطمئن باشید که دیگر محتوای هیچ کتاب یا نوشته‌ای را فراموش نخواهید کرد.