افزایش ضریب هوشی ؛ تقویت IQ در بزرگسالان و کودکان

تا چند سال، بیشتر ما فکر می‌کردیم که ضریب هوشی یا همان IQ قابل تغییر نیست. تصور می‌کردیم هر شخصی با میزان مشخصی از ضریب هوشی به دنیا می‌آید و تنها کافی است تست هوش دهد تا متوجه شود چقدر آدم باهوشی است. اما در واقع اینطور نیست. انواع هوش از چیزی که ما در گذشته فکر می‌کردیم بسیار تغییرپذیرتر هستند. در حال حاضر محققان و متخصصان مغز و اعصاب به طور واضح بیان کرده‌اند که IQ  را می‌توان افزایش داد. افزایش ضریب هوشی امروزه دیگر یک رویا به حساب نمی‌آید. اما اجازه دهید قبل از بررسی روش‌هایی برای این کار، کمی با خود این مفهوم آشنا شویم.

افزایش ضریب هوشی با شناسایی عوامل موثر بر آن

ضریب هوشی نشان‌دهنده‌ی توانایی استدلال یک فرد است. به طور خلاصه IQ یک فرد یعنی میزان توانایی استدلال آن فرد برای حل مشکلات و یا پیش‌بینی آن مشکل. ضریب هوشی می‌تواند تحت تاثیر عوامل متفاوتی قرار گیرد مثل:

• ضریب هوشی پدر و مادر
• ژن
• محیط زندگی
• نوع تربیت والدین
• تغذیه
• آموزش

ضریب هوشی یا همان IQ میزان پتانسیل، قوه‌ی ادراکی و توانایی استدلال شما  را نشان می‌دهد. میزان ضریب هوشی با استفاده از تست‌های استانداردی که توسط روانشناسان تایید شده و یا افرادی که مدرک آموزش سلامت روان دارند طراحی می‌شود. این تست‌ها به میزان توانایی شما برای حل مشکلات و درک مفاهیم مختلف را اندازه می‌گیرند. اما این تست‌ها نمی‌توانند به طور مطلق اندازه‌ی هوش شما را نشان دهند.

افراد غیر حرفه‌ای فکر می‌کنند ضریب هوشی تنها عامل موفقیت افراد موفق است. اما روانشناسان اعتقاد دارند که ضریب هوشی تنها گوشه‌ی کوچکی از موفقیت این افراد است. تست‌های هوش می‌توانند پیش‌بینی کنند که افراد مختلف در چه زمینه‌هایی می‌توانند به خوبی عمل کنند. اما تنها این یک بعد داستان است. دست‌آوردهای موفقیت‌آمیز و حرکت در مسیر توسعه فردی به عوامل متفاوتی مثل سخت‌کوشی، پشتکار، صبر، جاه طلبی و حتی شانس هم بستگی دارد. پس ضریب هوشی اهمیت زیادی دارد اما همه‌چیز نیست.

اندازه گیری ضریب هوشی

پس اگر ضریب هوشی به طور مطلق میزان هوش شما را نشان نمی‌دهد، اهمیت آن چیست؟ IQ  تنها و تنها به شما نشان می‌دهد هوش شما نسبت به افراد دیگری تست هوش داده‌اند، در چه سطحی قرار دارد. عموما نمره‌ی ۱۰۰ میزان میانگین هوش تمام شرکت‌کنندگانی است که تست هوش داده‌اند. قریب به ۷۰ درصد تست‌های هوش بین ۸۵ تا ۱۱۵ قرار می‌گیرد یعنی ۱۵ نمره بالاتر یا پایین‌تر از حد میانگین که ۱۰۰ باشد. ۹۵ درصد تست‌های هوش هم بین ۷۰ تا ۱۳۰ قرار می‌گیرد. تنها ۵ درصد باقی مانده کمتر از ۷۰ یا بیشتر ۱۳۰ هستند. عموما عدد کمتر از ۷۰ نشان دهنده‌ی عدم توانایی در یادگیری است و نمره‌ی بالاتر از ۱۳۰ شما را در گروه افراد نابغه قرار می‌دهد. 

در سال ۲۰۱۶ کودک ۱۱ ساله‌ای به اسم کاشمیا واهی از لندن توانست نمره‌ی فوق‌العاده‌ی ١۶٢ در تست ضریب هوشی به دست آورد. حتی نتیجه‌ی تست او در Mensa منتشر شد. منسا گروهی است که برای نوابغ ایجاد شده است. واهی جوان‌ترین فردی است که توانسته چنین امتیازی در تست هوش به دست بیاورد. اما به نظر شما  این نمره‌ی تست هوش به این معناست که او قرار است کارهای خارق‌العاده‌ای مثل استیون هاوکینگ یا آلبرت انیشتین انجام دهد؟ شاید بله و شاید خیر. شاید از خود بپرسید تست هوش چه کاربردی دارد؟ برای فهمیدن جواب این سوال به ادامه‌ی مقاله توجه کنید.

کاربرد تست ضریب هوشی

هر دانش آموزی با هر سطحی از IQ  می‌تواند یاد بگیرد. اما بعضی از دانش‌آموزان به علت داشتن نقاط ضعفی در یک ناحیه از هوش خود مانند هوش هیجانی، در مدرسه اوقات سختی را می‌گذرانند. این دانش‌آموزان اغلب باید از برنامه و‌ کلاس‌های فوق‌العاده استفاده کنند تا بتوانند از کمک اضافه‌ای در درس‌هایشان بهره ببرند. به همین خاطر تست هوش می‌تواند به معلم‌ها کمک کند که بفهمند کدام یک از دانش‌آموزان به کمک بیشتری نیاز دارند. هم‌چنین تست هوش می‌تواند در پیدا کردن دانش‌آموزان در زمینه‌ی استعدادهای درخشان نقش تایید کننده داشته باشد. پس دانستن میزان IQ  به شما کمک می‌کند بفهمید در چه زمینه‌ای می‌توانید بهتر عمل کنید و بهتر از هوش خود استفاده کنید. برای مثال به داستان زیر توجه کنید.

تاثیر آگاهی از افزایش ضریب هوشی در افراد

سهیل و سینا هردو یک ضریب هوشی مشابه دارند و در دو مدرسه‌ی متفاوت درس می‌خوانند. هر دوی این افراد ضریب هوشی بالایی دارند. اما سینا در مدرسه‌ای درس می‌خواند که از آن‌ها تست هوش نمی‌گیرند. با وجود اینکه سینا از میزان هوش قابل توجهی برخوردار است، نمی‌تواند حداکثر استفاده از آن را ببرد و تنها می‌تواند در سطح امتحان‌های مدرسه از آن استفاده کند و موفق شود.

اما سهیل در مدرسه‌ای درس می‌خواند که از آن‌ها تست هوش می‌گیرند. چون او از ضریب هوشی قابل توجهی برخوردار است و خودش هم از این موضوع آگاه است، در امتحان موفق شده و به عنوان استعداد درخشان شناخته می‌شود. پس فرصت‌های جدیدی رو به روی او قرار می‌گیرد می‌تواند در آینده در زمینه‌های علمی به موفقیت‌های فراوانی دست پیدا کند. 

حتی بسیاری از دانشگاه‌های خوب بین‌المللی هم برای انتخاب دانشجویان خود از تست هوش استفاده می‌کنند.  در گذشته نیز ایالات متحده در جنگ جهانی اول از افراد تست هوش می‌گرفت. این تست‌ها به آن‌ها کمک می‌کرد که افراد مناسب برای رهبری را انتخاب کنند. عموما افرادی که هوش میان فردی بالایی دارند، برای رهبری کردن گروه‌های مختلف مناسبند. شاید بتوان از روی ضریب هوشی اطلاعات زیادی به دست آورد ولی باید بدانید که ضریب هوشی نشان‌دهنده‌ میزان مطلق هوش ما نیست.

راه‌های افزایش ضریب هوشی یا IQ

همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم ضریب هوشی ثابت نیست و شما می‌توانید با تمرین راهکارهایی که از طرف محققان و متخصصان مغز و اعصاب مطرح شده‌اند IQ خود را افزایش دهید. هوش انسان به دو دسته تقسیم می‌شود: هوش سیال و هوش متبلور (برای آشنایی بیشتر با این مبحث مقاله هوش هیجانی چیست را مطالعه کنید). هوش سیال با استدلال و هوش انتزاعی مرتبط است مثل ضریب هوشی و هوش متبلور با توسعه‌ی مهارت‌های فکری در ارتباط است. راهکار‌های زیر می‌تواند در افزایش IQ کمک کننده باشند.

۱– بازی‌های ذهنی انجام دهید

بازی‌های ذهنی نه تنها به تقویت حافظه کمک می‌کند بلکه مهارت‌های استدلالی و زبانی را هم تقویت می‌کند. در حقیقت بازی‌های ذهنی در مطالعات تحقیقاتی برای کشف رابطه‌ی میان ذهن و زبان استفاده می‌شده است. بازی‌های تمرکزی چون سودوکو، جدول متقاطع، شطرنج می‌توانند کمک زیادی به افزایش ضریب هوشی کنند.

شطرنج

دلیلی وجود دارد که قرن‌هاست مردم شطرنج بازی می‌کنند. بازی‌ای پیچیده که مهارت حل مسئله را در شما تقویت می‌کند، تمرکز شما را افزایش می‌دهد و هر دو بخش مغز شما را تحریک می‌کند که در نهایت باعث تقویت بخشی در مغز به نام جسم پینه‌ای می‌شود. جسم پینه‌ای بخشی از مغز است که دو نیمکره‌ی آن را به هم متصل می‌کند.

بر اساس تحقیقی در ونزوئلا کودکانی که برای ۱۴ هفته در کلاس‌های شطرنج شرکت کردند، IQ آن‌ها به طور قابل توجهی افزایش پیدا کرد. تحقیق دیگری در سال ۲۰۰۳ در یکی از دانشگاه‌های استرالیا به نتیجه‌ی مشابهی رسید که کسانی که شطرنج بازی می‌کنند به مراتب از ضریب هوشی بالاتری برخوردارند.

۲– موسیقی یاد بگیرید

قرار نیست حتما برای بهره بردن از مزایای ساز زدن، یک موزیسین مشهور باشید. یک تحقیق در زوریخ نشان داد عموما موزیسین‌ها نسبت به کسانی که سازی نمی‌نوازند، حافظه‌ی بهتری دارند. علاوه بر نواختن یک ساز برای افزایش IQ این فرصت برای شما پیش می‌آید که بتوانید به دنبال ساز مورد علاقه‌تان بروید و از آن لذت ببرید. نواختن یک ساز می‌تواند ضریب هوشی شما را تا ۷ نمره بالا ببرد مثلا اگر در تست هوش نمره‌ی ۹۸ گرفته‌اید با یاد گرفتن یک ساز می‌توانید هوش خود را تا ۱۰۵ ارتقا دهید. پس فرصت خوبی است که به دنبال ساز مورد علاقه‌تان بروید.

همچنین بخوانید: تاثیر موسیقی بر یادگیری

۳– زبان جدید یاد بگیرید

احتمالا غافلگیر می‌شوید اگر به شما بگویم که بیش از نیمی از مردم جهان دو زبانه هستند. یادگیری زبان جدید به افزایش ضریب هوشی کمک فراوانی می‌کند. هرچقدر این یادگیری زبان جدید در سنین پایین‌تری اتفاق بیفتد، تاثیرش بیشتر خواهد بود. اما این موضوع به این معنی نیست که در سن‌های بالاتر نمی‌توانید زبان جدیدی یاد بگیرید. ولی تحقیقی در مورد رابطه‌ی یادگیری زبان جدید در سن کم و ضریب هوشی نشان داد که یادگیری زبان جدید از طریق صحبت کردن و ارتباط کلامی از سن ۱۸ تا ۲۴ ماهگی بیشترین تاثیر را در افزایش  IQ دارد. برای آشنایی بیشتر با این موضوع و شروع یادگیری می‌توانید مقاله نقشه راه یادگیری زبان انگلیسی را مطالعه کنید.

۴– مطالعه کنید و درس بخوانید

نقش کتاب‌ها در تقویت درک و استدلال انسان غیر قابل انکار است. هر چقدر مطالعه‌ی فعال بیشتری داشته باشید، قوه‌ی درک و استدلال شما بیشتر تقویت خواهد شد و از این طریق ضریب هوشی شما افزایش خواهد یافت. محققان کشف کرده‌اند که زمانی که والدین کتابی را با صدای بلند برای کودکشان می‌خوانند، آن کودک در آینده از مهارت‌های استدلالی قوی‌تری برخوردار خواهد بود.

تحصیل در هر مقطعی برای افزایش  IQ  ضروری به حساب می‌آید. در تحقیقی رابطه‌ی تحصیل بر ضریب هوشی روی ششصد هزار نفر مورد بررسی قرار گرفت. محققان فهمیدند که هر یک سال اضافه تحصیل پس از ۱۲ سال تحصیل آکادمیک می‌تواند ۱ تا ۵ نمره به ضریب هوشی اضافه کند. این موضوع تاثیر مطالعه بر مغز را بیش از پیش به ما اثبات می‌کند. 

۵– ورزش کنید

ورزش‌های مثل ایروبیک علاوه بر جسم برای ذهن شما هم بسیار مفید است. ورزش کردن بر خلاف بازی‌های ویدیویی می‌تواند به افزایش  IQ  شما کمک فراوانی کند. البته به تازگی گفته شده که انجام بازی‌های ویدیویی به میزان ساعت محدود در روز می‌تواند باعث افزایش ضریب هوشی شما شود ولی اگر مدت زمان آن بیشتر از حد استاندارد شود، فرسایشی می‌شود و بر ضریب هوشی شما تاثیر منفی می‌گذارد. ورزش‌های هوازی می‌تواند هوش شما را تا ۵۰ درصد افزایش دهد. در مقابل ورزش‌های غیر هوازی میزان کمی بر ضریب هوشی تاثیر می‌گذارد.

همچنین بخوانید: نقش ورزش در یادگیری

۶– کراتین مصرف کنید

تحقیقی در دانشگاه سیدنی نشان داده است که اگر روزانه ۵ گرم کراتین مصرف کنید می‌توانید در یک دوره‌ی ۶ هفته‌ای ۵ تا ۱۵ نمره به ضریب هوشی خود اضافه کنید. رهبر این گروه تحقیقاتی کارولین ری گفته است که کراتین به میزان قابل توجهی به قدرت ذهن شما می‌افزاید. چرا که کراتین سطح انرژی موجود برای سوخت و ساز در مغز را بالا می‌برد. تعدادی از مواد غذایی سرشار از کراتین عبارتند از:

• پیاز
• تخم‌مرغ
• ماهی سالمون
• دانه‌ی آفتابگردان
• سیب‌زمینی شیرین
• انبه

نکته: سعی کنید از منابع طبیعی کراتین برای افزایش این ماده در بدن خود استفاده کنید و به هیچ وجه بدون مشورت پزشک از قرص و مکمل‌های موجود استفاده نکنید. 

۷– مدیتیشن را فراموش نکنید

مطالعات نشان داده است که مدیتیشن تنها برای ۲۰ دقیقه در روز نه تنها حال روحی شما را عوض می‌کند و استرس شما را کاهش می‌دهد بلکه به شکل موثری باعث افزایش  IQ  هم می‌شود. می‌شود گفت مدیتیشن هسته‌ی هوش سیال است. مدیتیشن باعث خلاقیت در مغز می‌شود. اگر ۲۰ دقیقه از زمانی که در شبکه‌های اجتماعی صرف می‌کنید، مدیتیشن انجام دهید هم به جسم هم به روح خود کمک بزرگی کرده‌اید. اپلیکیشن‌های زیادی برای انجام مدیتیشن وجود دارد که از بهترین آن‌ها می‌توان به head space اشاره کرد. پس با ۲۰ دقیقه در روز هم باهوش‌تر شوید و هم ذهن خود را به آرامش دعوت کنید.

۸– خواب کافی داشته باشید

گفته می‌شود که اگر هر ساعتی که از میزان استاندارد خواب ۸ ساعته در شبانه روز کم‌تر بخوابید، صدمات جبران نا‌پذیری به ضریب هوشی شما وارد می‌شود. در مقاله‌ای از دانشگاه لاف‌برگ گزارش شده است که اگر به طور مرتب ۲ ساعت از میزان خواب استاندارد کم‌تر بخوابید IQ شما می‌تواند از میانگین به پایین‌تر برسد. پس برای انجام کار‌های دیگرتان از خواب خود نزنید و خواب را جزو کارهای مهم حساب کنید. پیشنهاد  می‌کنیم حتما خلاصه کتاب چرا می‌خوابیم را که ما در همین وبسایت به صورت رایگان قرار داده‌ایم مطالعه کنید تا بیش از پیش به اهمیت خواب و نقش آن در زندگی پی ببرید!

سخن پایانی

شاید هر کس با میزان متفاوتی از ضریب هوشی به دنیا آمده باشد. ولی این‌ دلیل‌ نمی‌شود که برای افزایش  IQ خود تلاش نکنیم. ۸ راهکار بالا در افزایش ضریب هوشی تاثیر بسیاری دارند و می‌توانند این راه را برای ما بسیار هموار کنند.