فواید کتابخوانی برای کودکان +نکات مهم برای والدین

کتابخوانی به ما اجازه می‌دهد که از دنیای خودمان به طور کلی جدا شویم و در زمان و مکان دیگری خود را پیدا کنیم. زمانی که کتاب خوبی می‌خوانیم در صفحات آن غرق می‌شویم و جای شخصیت‌های کتاب زندگی می‌کنیم. از این طریق می‌توانیم با فرهنگ‌هایی کاملا متفاوت با خودمان آشنا شویم، لغات جدیدی یاد بگیریم، مهارت جدیدی بیاموزیم و یا حتی احساسات جدیدی را تجربه کنیم. کتابخوانی را می‌توان یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای کسب موفقیت در هر زمینه‌ای دانست. پس چه بهتر است از فواید کتابخوانی برای کودکان از سنین پایین استفاده کنیم.

این فواید کتابخوانی به علت وجود داشتن قوه و پتانسیل یادگیری بالا در کودکان، بسیار گسترده‌تر است. تحقیقات علمی زیادی فواید کتابخوانی برای کودکان را ثابت کرده‌اند. نقش والدین و معلمان در جهت بهره مندی کودک از فواید کتابخوانی بسیار کلیدی است. آن‌ها می‌توانند به قرار دادن مطالعه و کتابخوانی به عنوان یک روتین روزانه به کودکان در مسیر توسعه فردی آن‌ها کمک فراوانی کنند.

در این مقاله به بررسی اهمیت و فواید کتابخوانی برای کودکان می‌پردازیم. مسئله‌ای که اصلا نباید آن را دست کم گرفت. چرا که کتابخوانی به عنوان یک لذت و سرگرمی می‌تواند به کودکان در زمینه‌های مختلف اجتماعی، تحصیلی و‌ یا افزایش درک و شناخت آن‌ها از دنیای اطرافشان کمک فراوانی کند. در ادامه به فواید بی‌شمار کتابخوانی برای کودکان می‌پردازیم.

فواید کتابخوانی برای کودکان

۱- توسعه‌ی ادراک و شناخت

توسعه‌ی ادراک و شناخت یعنی درک و تفکر ما نسبت به دنیای پیرامون. که این شناخت بر اساس هوش، عقل و تحلیل اطلاعات دنیای اطراف به دست می‌آید. زمانی که شما برای کودک دلبندتان کتاب می‌خوانید آن‌ها را با معنای عمیق‌تری درباره‌ی دنیای اطرافشان آشنا می‌کنید. این کار باعث می‌شود کودکان درک بهتری از دنیایی که در آن زندگی می‌کنند داشته باشند.

کتابخوانی برای کودکان ذهن آن‌ها را سرشار از اطلاعات زمینه‌ای و مهم می‌کند. بعد ها کودکان از این اطلاعات زمینه‌ای استفاده می‌کنند تا آنچه را که می‌بینند، می‌شنوند و یا می‌خوانند را درک کنند و آن را بهتر بفهمند. پس از مهم‌ترین فواید کتابخوانی برای کودکان که تاثیر بلند مدت آن را می‌توان در زندگی آن‌ها مشاهده کرد، توسعه‌ی شناخت و درک آن‌ها از دنیا است.

کتابخوانی برای کودکان آن‌ها را برای شرایط مختلف در زندگی آماده می‌کند و به آن‌ها این اجازه را می‌دهد که نسبت به اتفاقات مختلف بهترین عکس‌العمل را داشته باشند. چرا که هرچه درک و فهم ما از یک مسئله بیشتر باشد، آن را بهتر قبول می‌کنیم و به نسبت بهتر عکس‌العمل نشان خواهیم داد.

۲- توسعه‌ی همدردی با دیگران

همه‌ی ما زمانی که کتاب می‌خوانیم، خودمان را جای تک تک شخصیت‌های داستان قرار می‌دهیم و به نوعی زندگی آن‌ها را زندگی می‌کنیم. این مسئله ما را با طیف گسترده‌ای از احساسات و عواطفی رو به رو می‌کند که پیش از این آن‌ها را احساس نکرده بودیم. یکی دیگر از فواید کتابخوانی برای کودکان توسعه و گسترش همدری آن‌ها با دیگران در دنیای واقعی است.

به این صورت که کودکان هنگام کتابخوانی با شخصیت‌های متفاوتی رو به رو‌ می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که احساسات مختلفی را درک کنند و آن را بفهمند. بعدتر این کودکان می‌توانند از این تجربه استفاده کنند تا در دنیای واقعی نیز احساسات خودشان و دیگران را راحت‌تر درک کنند. این مسئله باعث همدردی عمیق‌تری میان آن‌ها و دیگر افراد جامعه می‌شود.

علاوه بر این شناخت و تشخیص احساسات خود در مواقع مختلف یکی از نشانه‌های هوش هیجانی است که کتابخوانی می‌تواند به افزایش هوش هیجانی کودکان هم کمک بسیار فراوانی بکند. این آگاه بودن از احساسات کودک را در مسیر مهم خودآگاهی هم قرار می‌دهد. همچنین همدردی با افراد دیگر می‌تواند پایه‌ی ساختن روابط مفید با دیگران باشد.

۳- افزایش اطلاعات

کتاب‌ها وسایل جادویی سفر در زمان و مکان هستند. آن‌ها در یک لحظه می‌توانند ما را به یک کشور دیگر، شهر دیگر و‌ یا حتی دنیایی دیگر ببرند. از دیگر فواید کتابخوانی برای کودکان افزایش اطلاعات آن‌ها درباره‌ی دنیا و فرهنگ‌های متفاوت است. کتاب‌های مختلف می‌توانند درباره‌ی وقایع متفاوت در سراسر جهان به کودکان اطلاعات مفیدی بدهند.

این موضوع‌ هم به درک و شناخت بهتر آن‌ها از محیطی که در آن زندگی می‌کنند، کمک میکند. مثلا کتاب داستانی درباره‌ی جشن‌های مختلف در چین می‌تواند اطلاعاتی را در اختیار کودکان قرار دهد که در آینده هم می‌توانند از آن استفاده‌ی زیادی بکنند.

به علاوه این مسئله در آینده به کودک کمک می‌کند که با ملیت‌های مختلف، کشورهای دیگر و فرهنگ‌های مختلف آشنایی داشته باشد و بتواند با طیف گسترده‌تری از افراد تعامل کند. که یکی از مهم‌ترین نشانه‌های هوش اجتماعی داشتن روابط سازنده با دیگران است. بنابراین از دیگر فواید کتابخوانی برای کودکان می‌توان افزایش هوش اجتماعی را نام برد.

۴- ساختن روابط محکم‌تر

یکی از مهم‌ترین نیازهای کودکان در دوران کودکی احساس دوست داشته شدن است. کودکان در هیچ سنی به اندازه‌ی این زمان به پدر و مادر خود احتیاج ندارند. بلکه اساس رابطه‌ی فرزند و والدین از زمان کودکی ساخته می‌شود. پس والدین می‌توانند با قرار دادن زمانی برای کتابخوانی برای کودکان خود به تقویت رابطه‌ی میان خودشان کمک بسیار فراوانی بکنند.

کتابخوانی برای والدین یک فرصت بسیار خوب است که میزان علاقه و توجه خود را به فرزندشان نشان دهند. حتی کتابخوانی برای کودکان می‌تواند در آینده به یکی از بهترین خاطرات آن‌ها از زمان کودکی خود تبدیل شود. از فواید دیگر کتابخوانی برای کودکان می‌توان به تقویت روابط میان آن‌ها و والدین اشاره کرد.

کتابخوانی والدین برای کودکان به آن‌ها احساس دوست داشته شدن، توجه و امنیت خاطر را می‌دهد که این احساسات در زمان کودکی کلید داشتن سلامت روان و پرورش ذهن در آینده است.

۵- تقویت مهارت‌های کتابخوانی

بلند کتاب خواندن برای کودکان بسیار مفید است حتی اگر آن‌ها کاملا متوجه نشوند که شما چه می‌خوانید، این کار مهارت لازم برای کتابخوانی را به آن‌ها می‌دهد. مثلا کودکان با نگاه کردن به شما هنگام کتابخوانی یاد می‌گیرند که‌ برای کتابخوانی باید روی خطوط کتاب از راست به چپ متمرکز شوند و برای ادامه دادن به صفحات بعد بروند. این کار آن‌ها را مشتاق می‌کند که هرچه سریعتر بتوانند خودشان کتاب به دست بگیرند و شروع به کتابخوانی کنند.

پس یکی دیگر از فواید کتابخوانی برای کودکان می‌تواند آن‌ها را برای کتابخوانی در آینده آماده کند. این کار باعث می‌شود که کودکان با رسیدن به سنین نوجوانی شروع به خواندن بهترین کتاب‌های نوجوانان کنند و این مسیر را برای بقیه‌ی زندگی خود ادامه دهند.

پس سعی کنید در بهترین حالت و شکل خود و با تمرکز فراوان برای کودکان خود کتاب بخوانید. چرا که علاوه بر داستان و موضوعات کتاب که اهمیت زیادی دارند، شکل و استایل شما در کتابخوانی هم به همان اندازه مهم است.

۶- گسترده کردن دایره‌ی لغات

با بلند کتاب خواندن برای کودکان آن‌ها را در معرض طیف عظیمی از واژگان جدید قرار می‌دهیم که تا به حال نشنیده‌اند. این واژگان و اصطلاحات کمک بسیاری به گسترده کردن دایره‌ی لغات کودکان می‌کنند. این موضوع اهمیت بسیار فراوانی دارد چرا که هرچه یک فرد دایره‌ی لغات غنی‌تری داشته باشد بهتر می‌تواند آنچه را که حس می‌کند و یا آنچه که در ذهنش وجود دارد را بیان کند.

یکی دیگر از نشانه‌های مهم هوش کلامی هم دایره لغات گستره است. از فواید کتابخوانی برای کودکان هم می‌توان افزایش هوش کلامی کودکان را نام برد که نقش تعیین کننده‌ای در آینده‌ی آن‌ها دارد. کودکانی که دایره‌ی لغات غنی‌تری نسبت به هم سن و سالان خودشان دارند، می‌توانند دوست‌های بیشتری پیدا کنند، در مدرسه موفق‌تر هستند و در آینده روابط سازنده و محکم بهتری دارند.

۷- تقویت تمرکز

کتابخوانی برای کودکان به آن‌ها کمک می‌کند که مهارت تمرکز را در خودشان تقویت کنند. چرا که آن‌ها مجبورند برای دنبال کردن داستان کتاب به آن گوش کنند. بنابراین تمرکز لازمه‌ی فهمیدن داستان و دنبال کردن آن است. پس کتابخوانی برای کودکان از این طریق باعث افزایش تمرکز در آن‌ها می‌شود.

این افزایش تمرکز در آینده به کمک آن‌ها خواهد آمد و باعث می‌شود در زمان تحصیل و در کلاس درس کودکان بتوانند به‌ راحتی حواس خود را جمع کرده و با تمرکز به درس گوش دهند. درحالیکه بسیاری از نوجوانان به دنبال درمان عدم تمرکز در نوجوانی می گردند.

در کودکانی که قبل از سال‌های مدرسه عادت به کتابخوانی و گوش کردن به کتاب‌های داستان برای آن‌ها نهادینه نشده است، به سختی می‌توانند هنگام ورود به مدرسه تمرکز خود را در کلاس درس حفظ کنند. علاوه بر این گوش کردن به کتاب‌های داستان می‌تواند به تقویت حافظه‌ی شنیداری در کودکان هم کمک شایانی کند.

۸- تقویت خلاقیت و خیال پردازی

زمانی که کتابی را برای کودک خود می‌خوانیم، او همواره هرچیزی را که می‌شنود در ذهنش تصور می‌کند. تصاویر شخصیت‌ها را در ذهنش می‌کشد، مناظر مختلف را تصور میکند و مکان‌های مختلفی را در ذهنش می‌سازد. این کار باعث می‌شود که قوه‌ی تخیل او بسیار قوی شود و بتواند هرچه را می‌خواهد در ذهنش تصور کند.

قوه‌ی تخیل قوی در کودکان منجر به افزایش خلاقیت در آن‌ها می‌شود. این خلاقیتی که از کتابخوانی برای کودکان نشات می‌گیرد، در آینده یکی از عوامل موفقیت آن‌ها محسوب می‌شود. امروزه خلاقیت یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت محسوب می‌شود. هرکسی که بتواند کاری معمولی را به شکلی غیرمعمولی و خلاقانه انجام دهد مورد توجه قرار می‌گیرد و می‌تواند در جامعه بهتر عمل کند.

تمام مواردی که بالا ذکر شد تنها گوشه‌ای از فواید کتابخوانی برای کودکان است. تمام این فواید به شکل خلاصه در زیر آمده است:

۱- دایره لغات آن‌هاوسیع‌تر می‌شود.
۲- در دوران تحصیل بهتر عمل می‌کنند.
۳- قوه‌ی تخیل آن‌ها فوق‌العاده می‌شوند.
۴- خلاقیت کودکان به شدت افزایش می‌یابد.
۵- با دیگران بهتر همدردی می‌کنند.
۶- مفهوم عمیق‌تری از دنیا پیدا می‌کنند.
۷- سطح تمرکز آن‌ها بالا می‌رود.
۸- روابط میان والدین و کودکان تقویت می‌شود.
۹- قوه‌ی ادراک و شناخت آن‌ها گسترش می‌یابد.
۱۰- مهارت‌های اجتماعی و‌ روابط بهتری خواهند داشت.

چگونه با کتاب خواندن برای کودکان فواید کتابخوانی را به آن‌‎ها هدیه کنیم؟

بعد مطالعه‌ی فواید کتابخوانی برای کودکان به سوال مهمی می‌رسیم که حالا چگونه برای کودکان خود کتاب بخوانیم؟ در ادامه راهکارهایی در مورد کتابخوانی برای کودکان آورده‌ایم. این راهکارها تاثیر این کتابخوانی را چند برابر خواهند کرد. اگر شما هم به همراه کودک خود هرروز کتاب می‌خوانید، این شانس را دارید که علاوه بر چیزهایی که در کلاس درس یاد می گیرند مطالب دیگری به آن‌ها یاد دهید. با این تفاوت که کودکان شما در خانه از حمایت صد در صدی شما برخوردار خواهند بود. پس برای اینکه جلسات کتابخوانی مفیدتری داشته به نکات زیر توجه کنید.

۱- از خردسالی شروع کنید

کودک شما حتی از زمان نوزادی می‌تواند به صدای شما گوش دهد و یا به تصاویر نگاه کند. پس حتما کتابخوانی را از همان دوران ابتدایی تولد شروع کنید. کتاب را با صدای بلند و رسا بخوانید و هنگام خواندن به تصاویر اشاره کنید. این کار شما باعث می‌شود که فرزند شما از دو منبع اطلاعات بدست بیاورد: یکی فهم صدا و‌ زبان شما و دیگری با فهم اشیاء واقعی. حتی زمانی که کودک شما شروع به خواندن کرد هم می‌توانید این کار را به عنوان تمرین انجام دهید.

۲- کتابخوانی را جزو روتین روزانه‌ قرار رهید

تمام تلاش خود را بکنید هرروز به طور منظم این کار را انجام دهید. باید تا جایی در کتابخوانی ثابت قدم باشید که آن را به یکی از عادات روزانه‌ی کودک خود مانند مسواک زدن دندان تبدیل کنید. اما سعی کنید این کار باعث نشود که کودک را از کتاب و کتابخوانی زده شود. پس اگر یک روز حس کردید که کودکتان خسته است روی این مسئله پافشاری نکنید تا کودک با میل خودش به سمت کتاب برود.

۳- کتاب‌های متنوعی بخوانید

سعی کنید از ژانرهای مختلف، کتاب انتخاب کنید. از این طریق می‌توانید فرزند خود را با تعداد گسترده‌تری از فرهنگ‌ها و شخصیت‌ها در سراسر جهان آشنا کنید. به علاوه به او کمک خواهید کرد که با آشنا شدن با ژانرهای مختلف کتاب، بتواند ژانر موردعلاقه‌اش را بفهمد.

همچنین ژانرهای قوه‌ی تخیل ذهن کودک را از جهات بیشتری به کار می‌گیرد. این موضوع باعث می‌شود که بتواند در هر زمینه‌ای استعداد و خلاقیت خودش را نشان دهد و محدود به یک موضوع نباشد. انتخاب کتاب مناسب برای کودکان یکی از موضوعات مهم است که باید به آن توجه کنید.

۴- صبور باشید

گاهی ما فراموش می‌کنیم که بچه بودن به چه گونه است و از آن‌ها مانند بزرگسالان کتاب را گوش دهند و بفهمند. ولی کتابخوانی برای کودکان اصلا به این شکل نیست و صبر زیادی می‌طلبد. همیشه باید در یاد داشته باشیم که اکثر آن‌ها درک زیادی از کتابخوانی ندارند و حتی مفهوم آن را نمی‌دانند.

پس انتظار خود را پایین بیاورید و به آن‌ها اجازه دهید تنها از شنیدن صدای شما لذت ببرند. اگر موضوعی را متوجه نمی‌شوند، به آن‌ها سخت نگیرید.

۵- بعد از کتابخوانی با آن‌ها صحبت کنید

بعد از اتمام کتاب سعی کنید باز هم صحبت درباره‌ی آن را ادامه دهید. مثلا بستگی به سن کودک از او سوالاتی درباره‌ی کتاب بپرسید. مثلا به نظر تو پرنسس در آخر کتاب خوشبخت شد؟ از داستان خوشت آمد؟ چه شخصیتی را بیشتر دوست داشتی؟ البته باز هم باید ذکر کرد که کودک خود را خسته نکنید.

این کار را تبدیل به یک جلسه‌ی پرسش و پاسخ خشک نکنید. اصلا لازم هم نیست که بعد از اتمام هر کتابی این کار را انجام دهید. همین که کودک از خواندن کتاب لذت ببرد مزایای فراوانی برای او خواهد داشت.

سخن پایانی؛ فواید کتابخوانی برای کودکان

همانطور که ابتدای مقاله اشاره کردیم فواید کتاب و کتابخوانی برای کودکان بی‌شمار است. پس اگر کودکی دارید که می‌خواهید بزرگترین کمک را به آینده‌ی او بکنید، کتابی انتخاب کرده و برای او بخوانید. همین یک کار ساده می‌تواند استعداد و توانایی‌های کودک شما را در زمینه‌های مختلف پرورش دهد.